Σιράζ

«Έλα στο Σιράζ! Η ροή του θεϊκού πνεύματος έρχεται εδώ

για να συναντηθεί με τους τελειότερους ανθρώπους.

Ποιος θα τολμήσει να μιλήσει για την Αίγυπτο και τη ζάχαρη,

λησμονώντας τα γλυκά πρόσωπα του Σιράζ;». Χαφέζ, 14ος αι.

Σε υψόμετρο 1.490 μέτρα και με πληθυσμό που πλησιάζει το ενάμιση εκατομμύριο, η πρωτεύουσα του Νομού Φαρς (της αρχαίας Περσίδος) δεν έχει τη θεατρική φαντασμαγορία, τα εξαίσια μνημεία και τη γοητεία του Ισπαχάν. Κάθε άλλο. Μολονότι υπήρξε κέντρο της Ισλαμικής Θεολογίας, του Σουφισμού και της ποίησης –μία πολιτεία που αγαπήθηκε πολύ από τους ποιητές–, έχει υποστεί μεγάλες καταστροφές από επιδρομές και σεισμούς τον 17ο και 18ο αιώνα κι είναι σήμερα κέντρο βιομηχανικό και πανεπιστημιακό (η Ιατρική Σχολή του θεωρείται η καλύτερη του Ιράν).

Τα λιγοστά αξιοθέατα χρονολογούνται στον 18ο αιώνα κι οφείλονται στον Καρίμ Καν, ιδρυτή της πεφωτισμένης δυναστείας των Ζαν. Είχε τον τίτλο του αντιβασιλέα, «βακίλ», για αυτό και τα μνημεία φέρουν είτε το όνομα Καρίμ Καν, όπως το Αργκ (το Παλάτι-Κάστρο στο ιστορικό κέντρο του Σιράζ), είτε απλώς Βακίλ, όπως το Βακίλ Τζαμί και το Βακίλ παζάρι. Αλλά αυτά, αν και συντηρημένα, είναι περιορισμένου ενδιαφέροντος. Πολύ πιο ενδιαφέροντα είναι μερικά παλαιά ισλαμικά μνημεία που, δυστυχώς, δεν διατηρούνται σε καλή κατάσταση.

Το μόνο που θυμίζει τα εγκώμια των ποιητών, αλλά και του ίδιου του Προφήτη Μωάμεθ, είναι οι θαυμάσιοι κήποι του Σιράζ. Σε δύο από αυτούς τους κήπους είναι θαμμένοι δύο από τους μεγαλύτερους ποιητές του μεσαιωνικού κόσμου: ο Σααντί (π. 1200 - 1292) και ο Χαφέζ (π. 1325 - π. 1389). Γεννημένοι και οι δύο στο Σιράζ, ήταν εξέχουσες φυσιογνωμίες του Σουφισμού (το μυστικό Ισλάμ), σπουδαίοι ταξιδιώτες κι άφησαν την τελευταία τους πνοή στη γενέθλια πόλη. Τα ταφικά τους μνημεία έχουν χτιστεί ή επιδιορθωθεί τον 20ό αιώνα. Αλλά βρίσκονται μέσα σε κήπους που παραπέμπουν στη μεγαλύτερη «κτιστή» έκφραση του περσικού πολιτισμού: την κηπευτική τέχνη, αυτή που τόσο θαύμασαν οι αρχαίοι Έλληνες, όπως ο Ξενοφών.

Γκιουλιστάν (Κήπος των Ρόδων) και Μποστάν (Κήπος Οπωρικών) είναι οι τίτλοι των δύο αριστουργηματικών έργων του Σααντί. Και οι δύο λέξεις, γκιούλ (τριαντάφυλλο) και μποστάν (περβόλι), είναι περσικές –κι όχι τουρκικές, όπως θα φανταζόταν κανείς. Δεκάδες είδη λουλουδιών, φρούτων και ζαρζαβατικών ήρθαν στη Δύση από την Περσία: από τη βιολέτα, το ρόδι και τη μελιτζάνα έως τους πανσέδες, αυτό το λουλούδι με τη βελούδινη υφή και τις χίλιες αποχρώσεις που το καλλιεργούν για να σκεπάζουν κυριολεκτικά με αυτό τη γη, σαν να την καλύπτουν με χαλιά. Εκτάσεις απέραντες. Κίτρινοι πανσέδες σε σειρές, και πορτοκαλί και υπόλευκοι με καφετιές πιτσιλιές, που εναλλάσσονται με σειρές από σκούρους μωβ πανσέδες - σχεδόν μαύρους.

Αυτοί οι ονειρώδεις κήποι, αλλά και η πνευματικότητα που αποπνέουν τα ταφικά μνημεία των ποιητών, είναι η κρυφή γοητεία τής κατά τα άλλα άχαρης μεγαλούπολης, στην οποία έρχονται οι ξένοι επειδή είναι το κοντινότερο αστικό κέντρο στην Περσέπολη. Αν όμως εξασφαλίσει κανείς άδεια, θα μπορέσει να επισκεφθεί κι ένα μεγάλο σιϊτικό προσκύνημα, το Μαυσωλείο του ιερού Σαχ Σεράγκ. Χιλιάδες άνθρωποι συρρέουν εδώ τα βράδια. Προσκυνούν, προσεύχονται, μαζεύονται για λίγο στον εαυτό τους, κι ύστερα βγαίνουν στον πελώριο αυλόγυρο για να στρώσουν ένα χράμι στις πλάκες και να περάσουν δυο ευχάριστες ώρες με την οικογένειά τους. Ένα καταπληκτικό πανηγύρι, που επαναλαμβάνεται κάθε βράδυ.