Σιταράς, Μάδυτος (1971)
[Βιβλιογραφία]
Απόστολος Ε. Σιταράς (ιατρός, +1949), Η Μάδυτος, πόλις της Θρακικής Χερσονήσου επί του Ελλησπόντου, Μιχαήλ Χρ. Κατζάκης (επιμ. ύλης), (Πατριωτικαί Εκδόσεις Αγαθοεργού Σωματείου των Μαδυτίων «Ο Ελλήσποντος», Αθήνα 1971)
Ιστορική και λαογραφική μονογραφία με θέμα τη Μάδυτο (σήμερα Ετσέαμπατ / Eceabat), μικρή θρακική κωμόπολη στο στενότερο σημείο του Στενού των Δαρδανελλίων (Ελλήσποντος / τουρκικά Çanakkale Boğazı), τη μαδυτηνή προσωπογραφία και την τύχη των Μαδυτηνών προσφύγων μετά τον Διωγμό του 1914-1918 και την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης από τον ελληνικό πληθυσμό της το 1922.
Στο εξώφυλλο του τόμου γράφει επί λέξει: «ΙΑΤΡΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ Ε. ΣΙΤΑΡΑ +1949, Η ΜΑΔΥΤΟΣ...» και πραγματικά είναι πολύ εύστοχη αυτή η αναφορά-ελάχιστος φόρος τιμής στον ακάματο ρέκτη, τον ιστοριοδίφη γιατρό Απόστολο Ευσταθίου Σιταρά (Μάδυτος Ανατολικής Θράκης, 1877 – Καλλιθέα Αττικής 1949), ο οποίος ολοκλήρωσε τη μελέτη για την αγαπημένη γενέτειρα το 1945, όπως γράφει ο ίδιος στο Αντί Προλόγου σσ. 5-6.
Το έργο του Σιταρά εκδόθηκε εντέλει εικοσιπέντε χρόνια αργότερα, από το προσφυγικό σωματείο που ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1921 με την ονομασία «Ο Ελλήσποντος», το οποίο χαρακτηρίζεται ως «Αγαθοεργόν Σωματείον των εν Αθήναις και Πειραιεί Μαδυτίων». Την πρωτοβουλία της έκδοσης είχε ο Μιχαήλ Κατζάκης, πρόεδρος του ΔΣ και επιμελητής της ύλης που είχε αφήσει ο αείμνηστος γιατρός. Χάρη στην επιμονή του κινητοποιήθηκαν οι Μαδυτηνοί απανταχού της οικουμένης (από τον Καναδά, τις ΗΠΑ, τη Ν. Αφρική, την Αυστραλία και τη Γαλλία μέχρι την Λήμνο, την Αθήνα, τον Πειραιά και τη Νέα Μάδυτο) ώστε να συγκεντρωθεί το απαραίτητο ποσό (δες Ονομαστικός Πίναξ Συνεισφερόντων σσ. 13-14 και προσθήκη στη σ. 509, τον δημοσιεύουμε και στο Συνοδευτικό υλικό: Κείμενα).
Ο Κατζάκης έγραψε και το «Σύντομα βιογραφικά στοιχεία του πονήσαντος: Απόστολος Ευστ. Σιταράς» σσ. 7-8. Ακολουθούν τα «Προλεγόμενα της παρούσης έκδοσης» σσ. 9-11.
Περιεχόμενα: Μέρος Πρώτον. Κεφάλαιον Ι: Εισαγωγή σ. 17. Αρχαία εποχή σ. 18. Βυζαντινή εποχή σσ. 22-25. Χρονικόν καταστροφής της Μαδύτου υπό των Καταλανών σσ. 25-29. Οθωμανική εποχή (περίοδος ΙΘ΄ αιώνος, περίοδος Κ΄ αιώνος, βομβαρδισμός της Μαδύτου, Ελληνική Διοίκησις, Ανταλλαγή πληθυσμών) σσ. 29-76.
Μέρος Δεύτερον. Κεφάλαιον Ι: Θρησκεία, αγώνες, κατοικίαι – ενδυμασίαι – τροφαί, ασχολίαι – ήθη και έθιμα σσ. 77-92.
Μέρος Τρίτον. Κεφάλαιον Ι: Καταγωγή, Εποικισμός, Ονομασία της Μαδύτου σσ. 93-101. Κεφάλαιον ΙΙ: Τοποθεσία, όρια – τοπογραφία, οδικόν δίκτυον, ύδρευσις της πόλεως σσ. 102-125. Κεφάλαιον ΙΙΙ: Κλίμα, έδαφος, οικον. κατάστασις της Μαδύτου σσ. 126-145. Κεφάλαιον ΙV: Πολιτική διοίκησις, Εκκλησιαστική διοίκησις, εκπαίδευσις, Πνευματική κίνησις, Σωματεία, Βιβλιοθήκη, αρχαιολογία σσ. 146-179. Κεφάλαιον V: Βιοτεχνία, οικογενειακός και κοινωνικός βίος, χαρακτήρ, ενδυμασίαι, αρραβών – γάμος, γέννησις – βάπτισις, νεκρώσιμος ακολουθία σσ. 180-205. Κεφάλαιον VΙ: Διάφορα ήθη – έθιμα και δοξασίαι των Μαδυτίων σσ. 206-229. Κεφάλαιον VΙΙ: Πανηγύρεις και αγροτικαί συγκεντρώσεις των Μαδυτίων σσ. 230-241. Κεφάλαιον VΙΙΙ: Γλωσσικόν ιδίωμα, ηθογραφία, εξορκισμοί, οιωνοί, παίγνια, γιατροσόφια σσ. 242-289.
Μέρος Τέταρτον. Κεφάλαιον Ι: Επισημότεροι άνδρες, Ευεργέται του Γένους, Εθνικοί Αγωνισταί, Στρατιωτικοί κ.ά. σσ. 291-432. Κεφάλαιον ΙΙ: Ευλαβής μνεία προς τους Ιερείς και Διδασκάλους σσ. 433-446. Κεφάλαιον ΙΙΙ: Επίλογος σσ. 447-448. Σύντομον σημείωμα του επί της ύλης Επιμελητού σσ.449-450. Κοινωνική κίνησις των πατριωτικών μας Σωματείων (διά τινών εικόνων) εκτός του κυρίως κειμένου σσ. 451-496. Κεφάλαιον ΙV: Παράρτημα. Ολίγα τινά περί του χωρίου Κριθέα, Η Κριθέα ή Κριθία σσ. 497-501. Ο Χρυσόμαλλος κριός και ο Ελλήσποντος σ. 502. Χρονολογικός πίναξ σσ. 503-506. Πίναξ των περιεχομένων σσ.507-508. Διόρθωσις παροραμάτων σ. 509.
Η έκδοση συνοδεύεται από πλουσιότατη εικονογραφία. Περιλαμβάνονται σπάνιες φωτ από τη Μάδυτο, κυρίως από οικογενειακά αρχεία, καθώς και άλλες από την προσφυγιά και φωτ προσώπων που συνοδεύουν τις βιογραφίες τους. Επίσης, χαρτογραφικά σκαριφήματα και σχέδια (κατόψεις των εκκλησιαστικών συγκροτημάτων, εκπαιδευτηρίων κλπ). Δυστυχώς, η εκτύπωση είναι πολύ μέτρια και μεγάλο μέρος του εικογρ. υλικού είναι δυσανάγνωστο. Σύνολο σελ. 510 (μαλακό εξώφυλλο).