Στο Βαρδάρι, αγορασμένος έρωτας (συλλογή καρτ ποστάλ από τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο)
[Οπτικοακουστικό υλικό]

Στο Βαρδάρι, αγορασμένος έρωτας (συλλογή καρτ ποστάλ από τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο)

Το 1985, η Πολιτιστική Εταιρεία Πανόραμα ανατύπωσε και εξέδωσε 20+1 επιστολικά δελτάρια (καρτ ποστάλ με λεζάντες στα γαλλικά και αγγλικά) που είχαν κυκλοφορήσει στην διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου με θέμα τους οίκους ανοχής στη Θεσσαλονίκη, η οποία βούλιαζε από την παρουσία δεκάδων χιλιάδων ξένων φαντάρων. Η συλλογή είναι πλήρης και οι κάρτες αριθμημένες από το 1 έως το 20, ενώ μία δεν έχει αρίθμηση.

---

Το 2012, είκοσι επτά χρόνια μετά την πρώτη πανοραμική έκδοση των 20+1 καρτ ποστάλ, που εξαντλήθηκε αμέσως, αντί να τις ανατυπώσουμε, τις ψηφιοποιήσαμε για να φτιάξουμε ένα σύντομο «οπτικοακουστικό αφήγημα» (βίντεο) με συνοδεία μουσικής. Για τη μουσική επένδυση χρησιμοποιήσαμε τη σύνθεση της Ελένης Καραΐνδρου “Memories” από το έργο “Το λιβάδι που δακρύζει” (2003), μουσική για την ομώνυμη ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Για τους λόγους που είχαμε επιλέξει αυτό το θέμα διαβάστε περισσότερα στα Σχόλια.

---

Δημοσιεύουμε το κείμενο που συνόδευε την έκδοση του 1985:

---

Όσο προχωράει ο Πρώτος Πόλεμος, ο κλοιός σφίγγει τον βορειοελλαδικό χώρο. Οι Αγγλογάλλοι έχουν τη Λήμνο για βάση των επιχειρήσεων τους στα Δαρδανέλλια (Εκστρατεία της Καλλιπόλεως). Η Θεσσαλονίκη γίνεται το αναγκαίο λιμάνι ανεφοδιασμού, ο πρώτος σταθμός των μετόπισθεν, κέντρο διαμετακομιστικό τραυματιών, στέκι πρακτόρων, λαθρεμπόρων κι αεριτζήδων.

---

Το Βαρδάρι, στα δυτικά τείχη της πόλης, ανάμεσα στον σιδηροδρομικό σταθμό και το λιμάνι, παίρνει απάνω του. Εδώ βρίσκονταν ανέκαθεν τα φτηνά πανδοχεία, τα κακόφημα καπηλειά, τα χάνια και τα καραβάν-σαράγια τρίτης κατηγορίας, τα ύποπτα καζίνα, τα μαγαζιά του υποκόσμου. Στα 1881, μπαίνουν στο λιμάνι 5.633 πλοία. Την ίδια χρονιά, αρχίζει η σιδηροδρομική σύνδεση της Θεσσαλονίκης με τα Σκόπια και λίγο αργότερα γεννιέται «η μυθολογία του Σεμπλόν Οριόν Εξπρές, απαρχή ενός βαλκάνιου ουέστερν», καθώς λέει ο Κωστής Μοσκώφ. Χαράς ευαγγέλια, λοιπόν, για το Βαρδάρι.

---

Μετά την απελευθέρωση τα πράγματα άλλαξαν ραγδαία. Από τα τέλη Σεπτεμβρίου του 1915, μέσα σε τέσσερις μήνες, 150.000-170.000 ξένοι στρατιώτες αποβιβάστηκαν στην πόλη, ενώ η Ελλάδα δεν είχε μπει ακόμα στον πόλεμο… Η Σαλονίκη, ένα από τα πιο οργανωμένα αστικά κέντρα του ελληνικού κόσμου, γίνεται ξέφραγο αμπέλι και η περίφημη Μπάρα, το παραδοσιακό άβατο της περιοχής του Βαρδάρι, γκέτο του αγορασμένου έρωτα.

---

Στο σταυροδρόμι των εθνών, Άγγλοι, Γάλλοι, Σενεγαλέζοι, Νεοζηλανδοί, Μαροκινοί και Καναδοί χτυπούσαν τις τιμές στην άγρια δημοπρασία του έρωτα. Θα ήταν άραγε Πολωνέζα, Σπανιόλα, Ρουμάνα, Ναπολιτάνα ή Πειραιώτισσα η κοπελιά; Και θα ’ταν άραγε φρέσκια ή καμιά παλιά καραβάνα, χωριάτισσα Μακεδόνα ή Σμυρνιά αεράτη, Ρωσίδα πριγκηπέσσα ή Γυφτοπούλα από τα πέριξ; Ήταν δηλωμένη για να περνάει από το Υγειονομικό ή καμιά σπιτωμένη στη ζούλα, προστατευόμενη κάποιου μαφιόζου αγαπητικού;

---

Ξεφαντώματα, μεθύσια, ξυλοδαρμοί, ανθρωποκυλήσματα μέρα και νύχτα. Λίγη τρυφερότητα για τον έφηβο που είχε δει τον χάρο με τα μάτια του στα χαρακώματα και τις λασπουριές των βελγικών πεδιάδων –ο εφιάλτης της ξιφολόγχης δεν άφηνε τους στρατιώτες να κοιμηθούνε τη νύχτα. Ένα χάδι, μια καλή κουβέντα, κάποια ελπίδα για το κορίτσι, το προσφυγόπουλο από την Οδησσό, τη Βάρνα ή το Αργυρόκαστρο που ήταν φυλακισμένο τώρα στο Βαρδάρι, στο έλεος ενός Πάνου Αντύπα, ενός Αλκή Πέτσα, ενός Καφαντάρη –γνωστών παλικαράδων και μπράβων των πολιτικών κομμάτων οι οποίοι έλεγχαν τις λέσχες, τα καφέ σαντάν και τα μπορντέλα στην οδό Αφροδίτης και την Ειρήνης. Αλήθεια, πιο πετυχημένα ονόματα δεν θα μπορούσαν να δοθούν στους δρόμους του έρωτα και του πολέμου εδώ που συνευρίσκονταν θύματα και θύτες των γεγονότων που άλλαξαν την όψη του κόσμου μέσα σε λίγα χρόνια.

---

Μαριάννα Κορομηλά, Οκτώβριος 1985