Γρηγοριάδης, Καρς (1973)
[Βιβλιογραφία]

Πόντιος του Καυκάσου, γεννημένος το 1915 στο χωριό Τουϊγούν του εφήμερου ρωσικού Κυβερνείου του Καρς, ο δάσκαλος Γεώργιος Γρ. Γρηγοριάδης έγραψε ένα βιβλίο για τους Ποντίους του Καυκάσου (το 1957) και, συνταξιούχος πια, έγραψε αυτό το δεύτερο μελέτημα για την ιδιαίτερη και τόσο ιδιόμορφη πατρίδα του –εκεί όπου μετανάστευσαν οι Πόντιοι, μόλις κατέλαβαν οι Ρώσοι τη συνοριακή οθωμανική επαρχία, κι έφτιαξαν 82 οικισμούς ή και συνοικίες στο Καρς και τις άλλες κωμοπόλεις.

Τα «κλασικά» ιστορικά, που προσθέτουν όλοι οι ερασιτέχνες πατριδογράφοι, δεν ενοχλούν. Είναι συνοπτικά. Αλλά το καθεαυτό έργο είναι πολύτιμο, γιατί συγκεντρώνει το σπάνιο πρωτογενές υλικό των προφορικών μαρτυριών και των βιωμάτων εκατοντάδων συμπατριωτών. Η ζωή εκεί – η ζωή εδώ (η προσφυγιά στην Ελλάδα). Μία κλειστή κοινωνία που δύσκολα προσεγγίζεται. Το κείμενο έχει αρκετά ποντιακά (διαλόγους, τραγούδια, παροιμίες, εκφράσεις και ονόματα) τα οποία διαβάζονται με σχετική ευκολία και βάζουν τον αναγνώστη ακόμα περισσότερο στην ατμόσφαιρα. Εξάλλου, ο συγγραφέας δίνει και μερικά κλειδιά στη σ. 7. Ένα δισέλιδο εξαιρετικό χαρτογράφημα «Το Κυβερνείο του Καρς το 1918 με τα ελληνικά χωριά του τότε» υπάρχει πρόσθετο ανάμεσα στις σελ. 112-113.

Στο Τρίτο Μέρος «Ο Πόντος και το Καρς σήμερα» ο Γ.Γ. περιγράφει το ταξίδι «της επιστροφής» που έκανε τον Ιούλιο του 1972.

Γλωσσάρι σσ. 314-318. Βιβλιογραφία σ. 319. Σύνολο σελ. 320 (μαλακό εξώφυλλο).