Καμινιάτης, Εις την άλωσιν της Θεσσαλονίκης
[Βιβλιογραφία]

Πρόκειται για μια μοναδική μαρτυρία για την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Άραβες στις 31 Ιουλίου του 904 και, μάλιστα, από έναν αυτόπτη μάρτυρα, τον Θεσσαλονικιό κληρικό Ιωάννη Καμινιάτη που αιχμαλωτίστηκε μαζί με την οικογένειά του και τους συγγενείς του. Ο Καμινιάτης ήταν από εύπορη οικογένεια και κατείχε το εκκλησιαστικό αξίωμα του κουβουκλεισίου, καθήκον του οποίου ήταν να κρατάει την ποιμαντορική ράβδο του επισκόπου όταν βάδιζε ή ίππευε. Το κείμενο του είναι ουσιαστικά είναι μια επιστολή προς κάποιο Γρηγόριο από την Καππαδοκία, στον οποίο περιγράφει τα δεινά του, αποβλέποντας ίσως την απελευθέρωσή του. Η εξιστόρηση του Καμινιάτη αποτελεί μια συγκινητική βιωματική αφήγηση του δραματικού επεισοδίου της άλωσης της Θεσσαλονίκης και της πορείας προς την αιχμαλωσία, με μεγάλη ελευθερία στην έκφραση, ξεφεύγοντας έτσι από τους λογοτεχνικούς κανόνες της εποχής του. Σ’ αυτό το στοιχείο έγκειται και η γοητεία του κειμένου που το κάνει απολαυστικό για κάθε αναγνώστη. Ο Θεσσαλονικιός οικογενειάρχης περιγράφει την πόλη του και τα περίχωρά της με λεπτομέρειες και πολύ προσοχή. Το κείμενό του βρίθει πληροφοριών για το φυσικό περιβάλλον των περιοχών γύρω από τη Θεσσαλονίκη και για διάφορα μνημεία και τοποθεσίες μέσα στην πόλη. Επιπλέον, αντλούμε πλήθος πολύτιμων στοιχείων για το δουλεμπόριο στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Αξίζει να σταθούμε στην περιγραφή της αιχμαλωσίας του Καμινιάτη και της οικογένειάς του καθώς με κινηματογραφική αφήγηση, καρέ καρέ μας εξιστορεί τις δραματικές και απάνθρωπες στιγμές του ταξιδιού τους μέσα στο πειρατικό πλοίο ενώ πλέει στο Αιγαίο με κατεύθυνση αρχικά την Κρήτη και στη συνέχεια την Πάφο, την Τρίπολη της Συρίας και την Ταρσό της Κιλικίας. Μας αφηγείται χαρακτηριστικά «…καθισμένοι ο ένας πάνω στον άλλον στα καθίσματα, σαν άψυχα σακούλια, πληγωμένοι και τσακισμένοι από τα ξύλα στα οποία μας είχαν δέσει…» και συνεχίζει «…δεν μπορούσαμε καθόλου να γυρίσουμε ή να επιτρέψουμε στον εαυτό μας κάποια άνεση παρά μονάχα υψώνοντας λίγο το κεφάλι μας, μήπως και πάρουμε λίγο καθαρό αέρα με τη μύτη μας, για να μην πάψουμε να αναπνέουμε, πριν από κάθε άλλη αιτία, από την αποφορά των διπλανών μας…» (μτφρ. Ε. Τσολάκης).

Ο Καμινιάτης αποτελεί μια πολύτιμη ιστορική πηγή κι ένα συγκλονιστικό λογοτεχνικό έργο που θα μπορούσες άνετα να το συστήσεις σε κάποιον που θέλει για πρώτη φορά να διαβάσει μια βυζαντινή πηγή.

>>>>>> Εδώ, το έργο Εις την άλωσιν της Θεσσαλονίκης αναφέρεται μόνον ως πηγή. Σε αυτήν παραπέμπουμε οποτεδήποτε υπάρχουν βιβλιογραφικές αναφορές. Οι μεταφράσεις και οι σχολιασμένες εκδόσεις των πηγών έχουν η κάθε μία την δική της συντομογραφία και ταυτότητα.

Προτεινόμενη έκδοση: Ιωάννης Καμινιάτης, Εις την άλωσιν της Θεσσαλονίκης (2000).