Bowra, Αρχαία ελληνική λυρική ποίηση τ. Α΄ (1980)

[Βιβλιογραφία]

Bowra, Αρχαία ελληνική λυρική ποίηση τ. Α΄ (1980)

Ο οξφορδιανός σερ Σέσιλ Μώρις Μπάουρα (Sir Cecil Maurice Bowra,1898-1971), κορυφαίος κλασικός φιλόλογος, κριτικός, ακαδημαϊκός και πρόεδρος της Βρετανικής Ακαδημίας, έγραφε τον Ιούλιο του 1935 στον Πρόλογο στην πρώτη έκδοση του έργου του: «Τα τελευταία πενήντα χρόνια δεν έχει δημοσιευτεί ούτε ένα συνθετικό βιβλίο για τους Έλληνες λυρικούς ποιητές, ενώ την ίδια εποχή έχουν γίνει πολλές ανακαλύψεις στον τομέα αυτό. Οι πάπυροι έχουν πληθύνει τα κείμενά μας και η γλωσσική και ιστορική έρευνα έχει θέσει νέα ερωτήματα. Το προκείμενο βιβλίο αποτελεί εν μέρει μια προσπάθεια να ξαναδούμε αυτούς τους ποιητές στην ιστορική τους εξέλιξη και εν μέρει μια λεπτομερή κριτική επεξεργασία των σπουδαιότερων αποσπασμάτων τους. Τα καινούρια πορίσματα προτείνονται με την ελπίδα ότι θα οδηγήσουν στην καλύτερη κατανόηση αυτής της μοναδικής φάσης της παγκόσμιας ποίησης …». Και παρακάτω: «Δουλεύοντας με μια αποσπασματικά διατηρημένη λογοτεχνική παραγωγή όπως αυτή, η εικασία και η υπόθεση είναι αναπόφευκτες, και η βεβαιότητα φαντάζει απρόσιτο ιδεώδες. Συνεπώς, δεν έχω αποφύγει τον πειρασμό να προτείνω εδώ κι εκεί απόψεις με μια σπουδή που πρώτος εγώ την αναγνωρίζω. Εύχομαι μόνο κάποιες από αυτές τις εικασίες να αποδειχτούν στο μέλλον δικαιολογημένες από τα νέα ευρήματα …». Είκοσι πέντε χρόνια μετά, τον Μάιο του 1960, ο διακεκριμένος ελληνιστής έγραφε στον Πρόλογο στη δεύτερη έκδοση: «Η πρώτη έκδοση κυκλοφόρησε το 1936 και εξαντλήθηκε στη διάρκεια του πολέμου. Από τότε μου ζητήθηκε επανειλημμένα να το ανατυπώσω, έκρινα ωστόσο προτιμότερο να περιμένω ώσπου να είμαι σε θέση να αναθεωρήσω ριζικά το βιβλίο… Δεν το αναθεώρησα απλώς, θα έλεγα μάλλον πως ξανάγραψα ολόκληρο το βιβλίο…».

Αυτή η δεύτερη έκδοση (του 1961) ευτύχησε να μεταφραστεί στα ελληνικά από τον κλασικό φιλόλογο Ιωάννη Καζάζη, καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας στη Φιλοσοφική του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου (ο οποίος διατέλεσε από το 1994 και πρόεδρος του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας), ενώ ο καθηγητής Ν. Χ. Χουρμουζιάδης «επέβλεψε από την αρχή ως το τέλος αυτή τη μετάφραση και πρότεινε πάμπολλες βελτιώσεις στην απόδοση του κειμένου», όπως γράφει στον δικό του Πρόλογο ο Καζάζης, που δεν παραλείπει να ευχαριστήσει και την Κορ. Σωτηριάδου «για την άρτια επιμέλεια της έκδοσης». Την τυπογραφική επιμέλεια είχε ο Γιάννης Χάρης. Όλα αυτά, βέβαια, προϋποθέτουν τον αξιολογότερο και πλέον έγκριτο εκδοτικό φορέα στην Ελλάδα: το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης, το οποίο αποφάσισε την έκδοση αυτής της εξαιρετικής μελέτης και ανέθεσε το έργο σε τέσσερις από τους καλύτερους που διαθέτει η ελληνική επιστημονική οικογένεια.

Στο οπισθόφυλλο της έκδοσης, που κυκλοφόρησε το 1980, διαβάζουμε μεταξύ άλλων: «Η Αρχαία ελληνική λυρική ποίηση αποτελεί έργο κλασικό για το είδος των προβλημάτων που θέτει και για τη μεθοδολογία που εφαρμόζει ο συγγραφέας του –από όπου προκύπτει και η ‘παιδευτική’ του αξία. Το λιτό ύφος του Bowra προβάλλει την ευφάνταστη συνδυαστική φιλολογική επεξεργασία των σπαραγμένων κειμένων των ποιητών που παρουσιάζονται: για τον καθένα συνεξετάζεται η παραγωγική δραστηριότητα και το ευρύτερο ιστορικό της πλαίσιο, ο ιδεολογικός χώρος και η ποιητική τεχνική. Για κάθε απόσπασμα εξασφαλίζεται μια θέση μέσα στο πλέγμα το οποίο συνθέτουν παλαιά και νέα ευρήματα και αρχαίες μαρτυρίες. Το σύνολο διαβάζεται όχι μόνο ως «συνεχές υπόμνημα» στο έργο των ποιητών, αλλά και ως κείμενο αυθυπόστατο, με δική του ενότητα. Έτσι, η συνθετική αυτή μελέτη, μολονότι απευθύνεται κυρίως στον φιλόλογο, τον φοιτητή και τον λόγιο, αποδεικνύεται χρήσιμη και για ένα ευρύτερο κοινό που ενδιαφέρεται για το μοναδικό αυτό κεφάλαιο της ιστορίας της λογοτεχνίας μας. Εξάλλου, χάρη στα άφθονα ποιητικά αποσπάσματα που παρατίθενται εδώ μεταφρασμένα, το έργο προσφέρεται και για αναγνώστες με στοιχειώδεις μόνο γνώσεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας». Να προσθέσουμε ότι η ίδια η μετάφραση είναι ένα θαυμάσια δουλεμένο κείμενο και ο αναγνώστης θα απολαύσει την ελληνική γλώσσα που ρέει όμορφα και αψεγάδιαστα, χαϊδεύοντας τα αυτιά και τον νου.

Περιεχόμενα: C.M.B., Πρόλογος στην πρώτη έκδοση, Πρόλογος στη δεύτερη έκδοση. Ι.Ν.Κ., Πρόλογος του μεταφραστή. Εισαγωγή σσ. 17-37. Αλκμάν σσ. 39-118, Στησίχορος σσ. 119-198, Αλκαίος σσ. 199-259, Σαπφώ σσ. 261-343. Σημειώσεις σσ. 345-402. Πίνακας (προσθήκη του μεταφραστή Ι.Ν.Κ.): Αριθμητική αντιστοιχία των αποσπασμάτων Σαπφώς και Αλκαίου στις εκδόσεις Diehl και Lobel-Page σσ. 402-406. Σύνολο σελ. του Α΄ τόμου 408 (διαστάσεις 21 Χ 14).

Η πέμπτη ανατύπωση κυκλοφόρησε από το ΜΙΕΤ το 2012 (ISBN χαρτόδετο: 978-960-250-146-7). Κυκλοφορεί και ο Β΄ τόμος: Αρχαία ελληνική λυρική ποίηση, Ίβυκος, Ανακρέων, Σιμωνίδης, Αττικά Συμποτικά τραγούδια (ΜΙΕΤ 1980, 4η ανατ. 2005).