Πουλημένος, Χατζηκωνσταντίνου, Η Προκυμαία της Σμύρνης (2018)
[Βιβλιογραφία]

Πουλημένος, Χατζηκωνσταντίνου, Η Προκυμαία της Σμύρνης (2018)

Στο δίτομο αυτό έργο, το «Και», η μήκους τριών και πλέον χιλιομέτρων Προκυμαία της Σμύρνης, παρουσιάζεται ως ένα ενιαίο αρχιτεκτονικό, τοπογραφικό και ιστορικό σύνολο, χωρισμένο ωστόσο σε μεγάλες ενότητες που διαφέρουν αρκετά μεταξύ τους.

Τόμος Α΄ Οικιστικό και Κοσμικό τμήμα (396 σελίδες). Λίγα μόλις χρόνια μετά την ολοκλήρωση των έργων της προκυμαίας, το βόρειο τμήμα της είχε καταληφθεί από μία ατέλειωτη σειρά σχεδόν πανομοιότυπων μεταξύ τους οικοδομών, που αποτέλεσαν τις κατοικίες μεσοαστικών και μεγαλοαστικών οικογενειών της Σμύρνης αλλά και, ορισμένες, τις έδρες των τοπικών προξενείων. Η παράλληλη δε ύπαρξη και ελάχιστων χώρων αναψυχής ή καφενείων, αποτελούσε την εξαίρεση που επιβεβαίωνε τον κανόνα.

Μέσα από την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πηγών κατέστη δυνατό, εκτός από την ψηφιακή αποτύπωσή τους, να εντοπιστούν τα ονόματα και να ανιχνευτεί η ιστορία πολλών απ’ τους ενοίκους τους, τα γενεαλογικά δέντρα των οποίων είχαν ρίζες ακόμη και αιώνων. Το αστικό αυτό τοπίο, έργο σπουδαίων Ελλήνων αρχιτεκτόνων, όπως ο Βαφειάδης, ο Πετροκόκκινος και ο Ραμπαόνης, απέπνεε τάξη και αρμονία με έναν τρόπο ίσως ξένο για την Ανατολή, όμως τόσο οικείο στις Ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις, τα πρότυπα των οποίων επιχείρησαν να εφαρμόσουν. Η δε αναπόφευκτη προσαρμογή τους στις συνθήκες της Σμύρνης απέδωσε εντέλει έναν ιδιαίτερο τύπο κατοικίας: το σμυρναίικο σπίτι.

Από την καταστροφή του 1922 ήταν το οικιστικό τμήμα της προκυμαίας που κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να σωθεί, αποτελώντας έτσι σημείο αναφοράς και τεκμήριο συνέχειας της πόλης, για να χαθεί όμως και αυτό οριστικά τη μεταπολεμική περίοδο της ξέφρενης ανοικοδόμησης. Αμέσως νοτιότερα, η προκυμαία άλλαζε όψη, καθώς γινόταν πιο κοσμοπολίτικη και πιο εντυπωσιακή. Κινηματοθέατρα, λέσχες, καφεζυθοπωλεία και μεγάλα ξενοδοχεία αντανακλούσαν στις επιβλητικές προσόψεις των μεγάρων τους τη Σμύρνη της διασκέδασης, της επίδειξης του πλούτου και της χαράς της ζωής, όλες απαραίτητες πτυχές του βίου κυρίως των Ελλήνων, Αρμενίων και Λεβαντίνων αστών κατοίκων της. Είναι εκατοντάδες οι καρτ-ποστάλ και οι φωτογραφίες που τα αποτύπωσαν, οι οποίες, αφού τεκμηριώθηκαν, μας προσέφεραν τη δυνατότητα να αντιληφθούμε τις διαδοχικές φάσεις των αλλαγών που υπέστησαν τα κτήρια. Παράλληλα, αποτελούσαν και το θέατρο σημαντικών στιγμών της ιστορίας της πόλης, τόσο ευτυχισμένων όσο και τραγικών. Αποτυπωμένη ανεξίτηλα στη συλλογική μνήμη, η κοσμική προκυμαία ταυτίστηκε όσο κανένα άλλο τμήμα της με την ίδια τη Σμύρνη.

Τόμος Β΄ Εμπορικό και Διοικητικό τμήμα (356 σελίδες με συνεχή σελιδαρίθμηση΄από τον πρώτο τόμο). Εδώ περιλαμβάνονται και: Χάρτες, Πίνακας Ιδιοκτησιών Οικιστικού Τμήματος, Πηγές-Βιβλιογραφία, Πηγές φωτογραφιών, Γενικό Ευρετήριο σσ. 664-722.

Είναι πρακτικά αδύνατο να κατανοήσει κανείς πλήρως τη σημασία της Σμύρνης ως διαμετακομιστικού κέντρου και κόμβου του διεθνούς εμπορίου στην Ανατολική Μεσόγειο μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, εάν δεν μελετήσει τις υποδομές του λιμανιού της και όλα εκείνα τα κτήρια, τα οποία οικοδομήθηκαν για να υπηρετήσουν το ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων που ένας τέτοιος ρόλος συνεπαγόταν. Κατεξοχήν δείγμα προόδου, το λιμάνι της Σμύρνης αποτέλεσε κορυφαία έκφραση του εκσυγχρονισμού της, υπακούοντας τόσο στα άλματα της τεχνολογίας κατά τον 19ο αιώνα όσο και στην ολοένα αυξανόμενη δυναμική της πόλης. Αντίστοιχα, το παραλιακό μέτωπο προσαρμόστηκε γρήγορα στις ανάγκες των καιρών, φιλοξενώντας ένα σύνολο από γραφεία, τράπεζες, αποθήκες, ξενοδοχεία, πρακτορεία, καφενεία και κτήρια με άλλες συναφείς χρήσεις, που ερευνήθηκαν ενδελεχώς.

Με τη βοήθεια εμπορικών οδηγών, εφημερίδων, ασφαλιστικών χαρτών και πλήθους φωτογραφιών, ανασυστάθηκε σχεδόν πλήρως η τοπογραφία και η ιστορία μεγάλου μέρους της επιχειρηματικής ζωής της Σμύρνης του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα και μέχρι το 1922. Λαμπρά και ευμεγέθη οικοδομή-ματα φανερώνουν τόσο την οικονομική ευρωστία των ιδιοκτητών τους όσο και την επιθυμία τους να αποτυπωθεί αυτή με ξεχωριστό τρόπο στο πανόραμα της πόλης. Πλάι τους, τα χαρακτηριστικά καφενεία με τις ανοιγμένες τέντες αποτελούσαν για τον κόσμο που έφτανε ή και δραστηριοποιούνταν εδώ χώρους συνάντησης, συναλλαγών και ανάπαυλας. Ταυτόχρονα δε, καθώς βρίσκονταν κυρίως στα χέρια των Ελλήνων της πόλης, έδιναν στο λιμάνι της πολυεθνικής Σμύρνης χρώμα παρόμοιο με εκείνο των νησιών του Αιγαίου και της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Έχοντας διαφορετικό σκοπό να επιτελέσουν, τα κτήρια των αρχών και των υπηρεσιών του κράτους, όπως το Επιμελητήριο, το Χρηματιστήριο, η Διαχείριση Δημοσίου Χρέους και το Τελωνείο, αλλά και το μνημειακό σύνολο της πλατείας Διοικητηρίου, οικοδομημένα την ίδια περίοδο με την προκυμαία ή λίγες δεκαετίες αργότερα, ήταν απολύτως ενταγμένα στο πλαίσιο που επέβαλλε κυρίως τον εκλεκτικισμό ως μέσο αρχιτεκτονικής έκφρασης. Ελάχιστα είναι τα δείγματα οικοδομημάτων, τα οποία, μαζί με το ίδιο το λιμάνι, κατάφεραν να διατηρηθούν έως σήμερα ως νησίδες σε ένα ολότελα ξένο προς το παρελθόν τους τοπίο. Επιβεβλημένη λοιπόν καθώς είναι από την πραγματικότητα, η ανασύσταση της προκυμαίας του 1922, που για πρώτη φορά επιχειρείται, αποσκοπεί στην ανάδειξη και κατανόηση της οριστικά χαμένης «χρυσής εποχής» της Σμύρνης.

Περιλαμβάνονται: Εικόνες (χάρτες, φωτ κλπ) 618 και 104 πρωτότυπα σχέδια, δηλαδή η λεπτομερής υπό κλίµακα αποτύπωση των προσόψεων όλων των κτηρίων που βρίσκονταν στην Προκυµαία, ανάµεσα στην Πούντα και τους Αυτοκρατορικούς Στρατώνες, όπως ήταν το 1920-22. Για να διαβάζεται αυτό το πελώριο ψηφιοιποιημένο ανάπτυγμα, έχει χωριστεί σε οικοδομικά τετράγωνα και υποενότητες, που παρακολουθούν το κείμενο. Κάθε μία από τις υποενότητες καταλαμβάνει το κάτω μέρος της αρχικής σελίδας κάθε κεφαλαίου. Από κεφάλαιο σε κεφάλαιο, ο αναγνώστης έχει μπροστά του όλη την όψη της Προκυμαίας.

Διαστάσεις του κάθε τόμου: 24,5 Χ 29,6 (οι τόμοι διατίθενται σε κουτί).

>>>>>>>>>>>>> Στο Συνοδευτικό Υλικό αυτής της Ταυτότητας θα βρείτε, εκτός των άλλων, και τη βιντεοσκοπημένη Ημερίδα «Χαρτογραφώντας τη Σμύρνη» που οργάνωσε η Πολιτιστική Εταιρεία Πανόραμα στη Θεσσαλονίκη το 2020, με ομιλητή τον Α. Χατζηκωνσταντίνου. Για λόγους ψηφιακής χωρητικότητας, το βιντεοσκοπημένο υλικό, που διαρκεί συνολικά πέντε ώρες, χωρίστηκε σε επτά σε επτά μέρη: Α, Α1, Α2, Β1, Β2, Γ, Δ. Στο Μέρος Δ μπορείτε να παρακολουθήσετε το ξεδίπλωμα του (υπό κλίμακα) Αναπτύγματος της Προκυμαίας της Σμύρνης, όπως ήταν το 1920. Αυτό το αξιοθαύμαστο ψηφιακά κατασκευασμένο έργο αποτέλεσε τη βάση για να δομηθεί το βιβλίο για την Προκυμαία. Δείτε: Οπτικοακουστικό Υλικό <<<<<<<<<<<<<<<