Παπαδιαμάντης, Τα αθηναϊκά (2020)
[Βιβλιογραφία]

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911) έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής του στην Αθήνα. Έρχεται για πρώτη φορά στην πρωτεύουσα τον Σεπτέμβριο του 1869, σε ηλικία δεκαοχτώ χρόνων, για να συνεχίσει τις εγκύκλιες σπουδές του και να τις αποπερατώσει τον Σεπτέμβριο του 1874. Είκοσι τριών ετών ήδη, θα φοιτήσει (χωρίς να αποφοιτήσει) στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και θα εργαστεί στις διάφορες εφημερίδες ως μεταφραστής και περιστασιακός ή τακτικός συνεργάτης τους. Έζησε στην Αθήνα, με μικρότερα ή μεγαλύτερα διαλείμματα απουσίας, ως τα τέλη Μαρτίου 1908, οπότε έφυγε οριστικά και ανεπίστροφα για τη Σκιάθο, λίγες μέρες μετά την τιμητική εκδήλωση που οργανώθηκε στον "Παρνασσό" (13 Μαρτίου 1908), υπό την αιγίδα της πριγκίπισσας Μαρίας Βοναπάρτη, για τη συγγραφική εικοσιπενταετηρίδα του. Ο αφηγητής στο διήγημα "Τραγούδια του Θεού" αναλογίζεται πως έχει ζήσει μακριά από τη μικρή πατρίδα του "εκ μικρών διαλειμμάτων, υπέρ το ήμισυ της ζωής [τ]ου" (σ. 329), όπως ακριβώς και ο συγγραφέας του. [...] (Από την έκδοση)

Ο τόμος συγκεντρώνει όλα τα αθηναϊκά κείμενα του Παπαδιαμάντη διηγήματα και χρονογραφήματα, άλλα δημοσιευμένα όσο ζούσε και άλλα μετά το θάνατό του, βασισμένα στη φιλολογική έκδοση των Απάντων του που φρόντισε ο Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος. Εξαίρεση αποτελεί το διήγημα «[Ο αυτοκτόνος]», που δημοσιεύεται εδώ σύμφωνα με τη νέα εκδοτική πρόταση της Λαμπρινής Τριανταφυλλοπούλου (σε τρία «σχεδιάσματα»), η οποία βασίστηκε σε νέα ανάγνωση του παπαδιαμαντικού χειρογράφου. Ο Παπαδιαμάντης περιγράφει την πόλη όπου έζησε «υπέρ το ήμισυ της ζωής», και κυρίως την περιοχή του Ψυρρή και τα πέριξ της ¬¬¬– μια πόλη «πολυάνθρωπη και αντιφατική, πνευματικά άκεντρη, μια πόλη των κοινωνικών αποκλεισμών, της φτώχειας, της κυριαρχίας του χρήματος» (Εισαγωγή, σ. xlix). Σκιαγραφεί τις συνθήκες ζωής, τη φτωχολογιά, τους εσωτερικούς μετανάστες – εντέλει τους διάφορους ανθρώπινους τύπους, θρησκευτικούς και μη: τον «διδάχο», τον «κοσμολαΐτη», το «αειπλάνητο», τον γέρο ναυτικό, τον ερωτύλο ξελογιαστή ξένων γυναικών, τις ευλαβείς ενορίτισσες, την Πολίτισσα ζωντοχήρα, τη χολεριασμένη, τη σπιτονοικοκυρά. Όλοι τους ζουν σε ενοικιαζόμενα χαμόγεια δωμάτια, συνήθως γύρω από μια αυλή, όλοι τους, άντρες, γυναίκες και παιδιά, θα συναντηθούν κάποια στιγμή στο ταβερνομπακάλικο της γειτονιάς.

Για την καλύτερη κατανόηση των παπαδιαμαντικών κειμένων, η έκδοση συνοδεύεται από Πίνακα με τις πηγές των εκκλησιαστικών και άλλων χωρίων που παρατίθενται από τον συγγραφέα, σύνταξη Κατερίνα Ευσταθίου, καθώς και από εκτενές Γλωσσάρι, που συντάχθηκε από την Κωστούλα Σκλαβενίτη ειδικά για τις ανάγκες της χρηστικής αυτής έκδοσης και περιλαμβάνει, εκτός από τις ιδιωματικές λέξεις, και τις λέξεις της λόγιας αλλά και της δημώδους παράδοσης.

Περιεχόμενα: Σταύρος Ζουμπουλάκης, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Αθηναίος (σσ. xi- xlix). Σύμβολα της έκδοσης (σ. 2). ΤΑ ΑΘΗΝΑΪΚΑ: ΠΑΣΧΑ ΡΩΜΕΪΚΟ. Σύγχρονος ηθογραφία (1891). ΜΙΑ ΨΥΧΗ (1891). ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΗ ΝΥΧΤΙΑ (1892). Ο ΚΑΛΟΓΕΡΟΣ. Μικρά μελέτη (1892). Η ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΑ (1892). ΠΑΤΕΡΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ! (1895). ΦΙΛΟΣΤΟΡΓΟΙ (1895). Ο ΞΕΠΕΣΜΕΝΟΣ ΔΕΡΒΙΣΗΣ (1896). ΧΩΡΙΣ ΣΤΕΦΑΝΙ (1896). ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΤΟΥ ΤΕΜΠΕΛΗ (1896). ΟΙ ΠΑΡΑΠΟΝΕΜΕΝΕΣ. Διήγημα (1899). ΑΠΟΛΑΥΣΙΣ ΣΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ (1900). Ο ΓΕΙΤΟΝΑΣ ΜΕ ΤΟ ΛΑΓΟΥΤΟ (1900). ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ (1901). Η ΧΟΛΕΡΙΑΣΜΕΝΗ (1901) Ο ΚΟΣΜΟΛΑΪΤΗΣ (1903). ΟΙ ΚΟΥΚΛΟΠΑΝΤΡΕΙΕΣ (1903). Ο ΑΕΙΠΛΑΝΗΤΟΣ (1903). ΑΛΛΟΣ ΤΥΠΟΣ (1903).

Ο ΧΟΡΟΣ ΕΙΣ ΤΟΥ κ. ΠΕΡΙΑΝΔΡΟΥ (1905). ΤΟ ΨΟΦΙΜΙ (1906). ΟΙ ΔΥΟ ΔΡΑΚΟΙ (1906). ΠΟΙΑ ΕΚ ΤΩΝ ΔΥΟ (1906). Η ΘΕΟΔΙΚΙΑ ΤΗΣ ΔΑΣΚΑΛΑΣ (1906). ΤΟ ΤΥΦΛΟ ΣΟΚΑΚΙ (1906). ΤΟ "ΝΑΜΙ" ΤΗΣ (1906). ΕΞΟΧΙΚΟΝ ΚΡΟΥΣΜΑ (1906). ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΩΜΑ (1906). ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ (1906). Η ΓΡΑΙΑ Κ' Η ΘΥΕΛΛΑ (1906). Ο ΔΙΔΑΧΟΣ (1906). Η ΜΑΚΡΑΚΙΣΤΙΝΑ (1906) ΤΑ ΠΤΕΡΟΕΝΤΑ ΔΩΡΑ (1907). Η ΚΑΛΤΣΑ ΤΗΣ ΝΩΕΝΑΣ (1907). ΤΑ ΚΑΛΑΜΠΟΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΥ. Αναμνήσεις φοιτητικού βίου (1908). Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΟΥ ΝΟΥ (1910). ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ (1912). ΜΕΓΑΛΕΙΩΝ ΟΨΩΝΙΑ (1912).

ΤΟ "ΙΔΙΟΚΤΗΤΟ" (1925). ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΤΟΥ ΓΕΡΟΥ (1925). ΤΟ ΚΟΥΚΟΥΛΩΜΑ (1925). ΙΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΒΑΒΥΛΩΝΟΣ (1925). [Η ΨΥΧΟΚΟΡΗ] (1925). ΤΟ ΖΩΝΤΑΝΟ ΚΙΒΟΥΡΙ ΜΟΥ (1926). Ο ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ ΤΩΝ ΧΗΡΩΝ (1947). [Ο ΑΥΤΟΚΤΟΝΟΣ]. Μικρά μελέτη. ΑΙ ΑΘΗΝΑΙ ΩΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΠΟΛΙΣ (1896). Πίνακας εκκλησιαστικών και άλλων χωρίων (σσ. 395-402). Γλωσσάρι (σσ. 403-424). Σύνολο σελ. 480 (σσ. i-l και 1-430) (διαστάσεις 19Χ13 εκ) πανόδετο με κουβερτούρα.