Ανδριώτης, Πρόσφυγες στην Ελλάδα 1821-1940 (2020)
[Βιβλιογραφία]

Το παρόν βιβλίο αποτελεί μια πανοραμική, διεισδυτική και τεκμηριωμένη θεώρηση των προσφυγικών ρευμάτων προς το ελληνικό κράτος από τα χρόνια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας έως τα μέσα του 20ού αιώνα, καθώς και του τρόπου με τον οποίο οι επαναστατικές Αρχές αρχικά και το ελληνικό κράτος στη συνέχεια αντιμετώπισε αυτά τα ρεύματα, μεριμνώντας για την υποδοχή, την περίθαλψη, την εγκατάσταση και εντέλει τη συνολική αποκατάσταση τους. Ασφαλώς η πραγμάτευση εστιάζει στους πρόσφυγες του 1922, καθώς η παρουσία τους είχε τη μεγαλύτερη σημασία ως προς τις συνέπειες για τη φυσιογνωμία της ελληνικής κοινωνίας. Ωστόσο, αυτό που αναδεικνύεται μέσα από τις σελίδες του τόμου -και αποτελεί μια σημαντική συνεισφορά του στη συνολική μελέτη του επίμαχου και πολυπρισματικού αυτού ζητήματος- είναι το γεγονός ότι οι βασικοί θεσμοί και οι θεμελιώδεις αποφάσεις γύρω από την περίθαλψη και την αποκατάσταση προσφύγων λήφθηκαν στην Ελλάδα νωρίτερα από το 1922. Μολονότι στην κοινή μας αντίληψη το προσφυγικό ζήτημα ταυτίζεται με την προσπάθεια αποκατάστασης των Μικρασιατών, Ποντίων, Θρακών προσφύγων του 1922, είναι εντυπωσιακό ότι η πρώτη αποκατάσταση προσφύγων στο ελληνικό κράτος το 1831 επί Καποδίστρια εμπεριέχει ήδη τη βασική φιλοσοφία των μεταγενέστερων φάσεων αποκατάστασης. Η ανά χείρας έκδοση, την οποία το Ίδρυμα της Βουλής με μεγάλη χαρά παρουσιάζει σήμερα στο ελληνικό κοινό, είναι ο πιο πρόσφατος σταθμός σε μια μακρά παράδοση του Ιδρύματος, η οποία αφορά στην πραγμάτευση και την ανάδειξη του προσφυγικού ζητήματος διαχρονικά. [...] (Από τον Πρόλογο της Νίκης Μαρωνίτη, γεν. γραμματέως του Ιδρύματος της Βουλής, αναπλ. καθ. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Πρόλογος. Εισαγωγή. Α. Πρόσφυγες στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης. Η άφιξη. Η περίθαλψη. Η βοήθεια από τις ΗΠΑ. Σχέσεις γηγενών – προσφύγων. Τα αιτήματα αποκατάστασης. Οι πρώτες ενέργειες για την εγκατάσταση των προσφύγων. Η αποκατάσταση των Κρητών προσφύγων. Καποδιστριακή περίοδος. Οθωνική περίοδος. Η αποκατάσταση προσφύγων από άλλες περιοχές. Ο ανταγωνισμός γηγενών και προσφύγων ως διάσταση αυτοχθόνων – ετεροχθόνων. Β. Πρόσφυγες κατά το β΄ μισό του 19ου αιώνα. Η οργάνωση της πρόνοιας. Οι αλλοδαποί πρόσφυγες. Οι πρόσφυγες από την Κρήτη 1866-1869. Οι πρόσφυγες κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Γ. Προσφυγικές μετακινήσεις την περίοδο 1906-1922. Το πρώτο προσφυγικό κύμα. Οι πρόσφυγες μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Οι πρόσφυγες κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Σύμβαση Ανταλλαγής του Νεϊγύ. Οι πρόσφυγες κατά τον Ελληνο-τουρκικό Πόλεμο του 1919-1922. Οι πρόσφυγες από τη Ρωσία. Ο αριθμός των προσφύγων. Η προστασία των μειονοτήτων.

Δ. Η περίθαλψη των προσφύγων έως το 1922. Η περίθαλψη των προσφύγων από τη Βουλγαρία και την Ανατολική Ρωμυλία. Το Θεσσαλικό Γεωργικό Ταμείο. Η περίθαλψη μετά το 1914. Η Κεντρική Επιτροπή προς Περίθαλψιν και Εγκατάστασιν των εν Μακεδονία Εποίκων Ομογενών. Η Ανωτάτη Διεύθυνσις Περιθάλψεως. Το Υπουργείο Περιθάλψεως. Η ιδιότητα του πρόσφυγα. Η σίτιση. Η υγειονομική περίθαλψη. Οι ξένες οργανώσεις. Η στέγαση στις πόλεις. Η γεωργική εγκατάσταση. Η πρόνοια για την εύρεση εργασίας. Η οικονομική ενίσχυση. Η μέριμνα για τους πρόσφυγες της ανατολικής Μακεδονίας. Η πολιτογράφηση. Σχέσεις προσφύγων – γηγενών. Η περίπτωση της Λέσβου. Η μεταφορά των Ελλήνων της Ρωσίας. Η περίθαλψη αλλογενών. Η παλιννόστηση. «Το μέλλον εποικιστικό πρόγραμμα».

Ε. Οι πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Οι πρώτοι πρόσφυγες. Τα άλλα προσφυγικά ρεύματα. Η Σύμβαση Ανταλλαγής Πληθυσμών της Λωζάνης. Τα χαρακτηριστικά του προσφυγικού πληθυσμού. ΣΤ. Η περίθαλψη μετά το 1922. Η κρατική πρόνοια. Οι φορείς. Τα πρώτα μέτρα. Η προσωρινή στέγαση. Η υγειονομική κατάσταση του προσφυγικού πληθυσμού. Η δράση μη κρατικών οργανώσεων. Οι αμερικανικές οργανώσεις. Ζ. Η αποκατάσταση των προσφύγων. Οι φορείς. Οι κρατικοί φορείς. Η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων. Η αγροτική αποκατάσταση. Η πρώτη φάση. Η αποκατάσταση από την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων. Μετά την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων. Οι δυσκολίες. Τα έργα υποδομής. Μία συνολική θεώρηση. Η αστική αποκατάσταση. Η πρώτη φάση. Η αποκατάσταση από την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων. Μετά την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων. Η επαγγελματική ενασχόληση των αστών προσφύγων. Η "μη αποκατάσταση". Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αποτίμηση της αποκατάστασης. Η εκτίμηση των περιουσιών και η αποζημίωση. Οι φορείς εκτίμησης των ανταλλάξιμων περιουσιών. Η προκαταβολή της αποζημίωσης από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Ο συμψηφισμός των εκατέρωθεν περιουσιών. Η αποζημίωση ειδικών κατηγοριών ανταλλαξίμων. Η αποκατάσταση προσφύγων στη Βουλγαρία και την Τουρκία. Η. Η ένταξη των προσφύγων στην Ελλάδα. Η ενσωμάτωση των προσφύγων και οι σχέσεις με τους γηγενείς [...]. Σύνοψη. Παράρτημα Ι. Οι μετακινήσεις ομογενών από και προς την Ελλάδα από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά. Παράρτημα II. Το προσφυγικό ως διεθνές ζήτημα. Οι πρόσφυγες κατά τη διάρκεια και μετά τον Α΄ Π.Π. Η ανάδειξη του προσφυγικού ζητήματος. Οι πρόσφυγες κατά τη διάρκεια και μετά τον Β΄ Π.Π. Η θεσμική κατοχύρωση των προσφύγων.

Βασική βιβλιογραφία σσ. 361-369. Προέλευση εικόνων σ. 370. Ευρετήρια προσώπων, τόπων και φορέων-οργανισμών σσ. 371-387. Το κείμενο συνοδεύεται από έναν Χάρτη «Ποσοστά προσφύγων επί του συνολικού πληθυσμού των νομών και των κυριότερων πόλεων της Ελλάδας το 1928» σ. 146 και 73 εικόνες (μερικές δεν είναι αρκετά καθαρές, όπως πχ η 26, η 70). Σύνολο σελ. 388 (διαστάσεις 24 Χ 17), μαλακό εξώφυλλο.

>>>>>>>>> Βλέπε και σχετική Βιβλιογραφία στο Συνοδευτικό υλικό