Τα βόρεια σαντζάκια του Βιλαετιού (Περιφέρεια) της οθωμανικής Συρίας που παραχωρήθηκαν στην Τουρκία το 1921
[Χάρτες]

Τα βόρεια σαντζάκια του Βιλαετιού (Περιφέρεια) της οθωμανικής Συρίας που παραχωρήθηκαν στην Τουρκία το 1921

Από την Πεδινή Κιλικία, το λιμάνι της Μερσίνας στην Αν. Μεσόγειο, τα Άδανα με τις μεγάλες βαμβακοφυτείες και τον κόλπο της Ισσού μέχρι την Άνω ή Βόρεια Μεσοποταμία, το Ντιγιάρμπακιρ (βυζαντινή Άμιδα) και τον Τίγρη ποταμό: αυτά τα σαντζάκια (επαρχιακές διοικήσεις της Ύστερης Οθωμανικής εποχής) αποτελούσαν τα βόρεια τμήματα του Βιλαετιού (Περιφέρεια) της οθωμανικής Συρίας μέχρι το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου. Η πορτοκαλί γραμμή = το σύνορο μεταξύ της υπό σύσταση Τουρκίας (ακόμα τότε οθωμανικής επικράτειας) και της υπό Γαλλική «Εντολή» (Κατοχή) Συρίας και Λιβάνου / Mandat français pour la Syrie et le Liban, όπως ορίστηκε στη Συνθήκη των Σεβρών το 1920. Με τη Συμφωνία της Άγκυρας, που υπογράφηκε τον Οκτώβριο του 1921 μεταξύ της Γαλλίας και της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, της οποίας προήδρευε ο Κεμάλ Ατατούρκ και η οποία έδρευε στην Άγκυρα, έληξε ο τοπικός Τουρκογαλλικός πόλεμος για την κατοχύρωση της όσο το δυνατόν μεγαλύτερης έκτασης υπέρ των τουρκικών συμφερόντων. Η Γαλλία συμφώνησε να παραχωρήσει εδάφη ακόμα και νοτιότερα από τη γραμμή των Σεβρών, όπως φαίνεται στον χάρτη η μακρόστενη λουρίδα κάτω από την πορτοκαλί γραμμή.

---

Σε αυτή τη συνοριακή ζώνη οι σημαντικότερες πόλεις είναι: το Αντέμπ, βόρειος δορυφόρος του Χαλεπιού, που εκτουρκίστηκε σε Γκαζιαντέμπ / Gaziantep, όπου, εκτός από Σύριους, Άραβες και Αρμένιους, ζούσε και μεγάλος αριθμός Τούρκων, η Αλ-Ρούχα ή και Ούρφα (αρχαιοελληνική και βυζαντινή Έδεσσα), που έγινε επί το τουρκικότερο Σανλιούρφα / Şanlıurfa, μεγάλο κέντρο του αραμαϊκού πολιτισμού, της Συροοθρόδοξης Εκκλησίας και της Αρμενικής Αποστολικής ή Γρηγοριανής, και, ανατολικά του ποταμού Τίγρη, το Μαρντίν / Mardin (βυζαντινή Μάρδη), έδρα του Συροορθόδοξου Πατριαρχείου, κέντρο δεκάδων μοναστηριών, όπου ακόμα η Λειτουργία γίνεται στα αραμαϊκά, μία πόλη με τεράστια πολιτιστική παράδοση, χριστιανική: αραμαϊκή, συριακή, αρμενική, χαλδαϊκή, αλλά και ισλαμική, από την εποχή του Χαλιφάτου και των εμιράτων, όπως άλλωστε και το παραποτάμιο Χασανκίεφ / Hasankeyf. Σε όλη την Άνω Μεσοποταμία απλώνονταν συνεχώς οι Κούρδοι, ορεσίβιοι πληθυσμοί που καταλάμβαναν σταδιακά τμήματα των αστικών κέντρων σε βάρος των χριστιανικών πληθυσμών. Χαρακτηριστικά, στην Άμιδα / Αμίντ / Amed στην κίτρινη ζώνη / σήμερα Ντιγιάρμπακιρ, πρωτεύουσα των Κούρδων της Τουρκίας, λειτουργούσαν μέχρι τα 1900-1910 πάνω από 40 χριστιανικές εκκλησίες τεσσάρων διαφορετικών δογμάτων. Δύο λειτουργούσαν μέχρι το 2011-2012, αλλά οι περισσότερες σώζονται σε κακή κατάσταση. Αντίστοιχα, στο Μαρντίν λειτουργούν τουλάχιστον τρεις εκκλησίες, αλλά οι λιγοστοί Χριστιανοί εγκαταλείπουν πλέον με κάθε τρόπο αυτή τη συνοριακή περιοχή από το 2011, όταν άρχισε ο πόλεμος στη Συρία.

Αγγλικά (και προσθήκες τοπωνυμίων στα αγγλικά και στα ελληνικά από το Δημιουργικό Τμήμα του ΑΠΑΝ)