Τζελέπης, Στον καιρό των σουλτάνων (1965)
[Βιβλιογραφία]
Πάνος Ν. Τζελέπης, Στον καιρό των σουλτάνων… Ιστορίες του νταή Σταβρή. Μικρά χρονικά της Πόλης στα τέλη του 19ου αιώνα, (έκδοση του συγγραφέα, Αθήνα 1965)
Ο Σταβρής δεν είναι πρόσωπο φανταστικό ήτανε συγγενής μου, συνεργάτης και φίλος μου. Γεννήθηκε στο Σινέμ - Κιοΐ στα 1866... Ποθούσε να γίνει γλύπτης, μα το σκολειό της ζωής, όπου ρίχτηκε με το κεφάλι από πολύ μικρός, τον έκανε μαρμαρά. Από φυσικού του οπαδός του Επίκουρου, έπιασε φιλίες με τύπους ανέμελους και γλεντζέδες. Σύχναζε σε ταβέρνες και κέντρα αγοραίου έρωτα δίχως να παραμελεί και τον σπιτικό... Από 27 μέχρι 31 χρονώ στάθηκε ένας από τους «νταήδες» με τ’ όνομα «Ο Σταβρής - ο Πετράς» στους Ρωμιούς, και «Ταστσή - Σταβρή» στους Τούρκους, αγαπητός σε όλους για την ντομπροσύνη και την παλικαριά του... Πέθανε στην Αθήνα, 76 χρονώ, απ’ τις κακουχίες της γερμανικής κατοχής. Τις ιστορίες του μού τις διηγότανε μέσα στη γαλήνη των γερατειών του, αναπολώντας τα περασμένα. Είναι κομμάτια απ’ τη ζωή των ταπεινών ανθρώπων του λαού, απ’ τη ζωή άλλων «νταήδων» και τη δική του. Τραγική ή κωμική, ατόφια, όπως τη νιώθαν και τη ζούσαν όλοι τους, δίχως να υποψιάζονται πως μ’ αυτήν δίνανε τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και το τυπικό χρώμα της σ’ εκείνη τη Νέα Βαβυλώνα που ήταν η Κωνσταντινούπολη, στα τέλη του 19ου αιώνα. Έχοντας κρατήσει πολλές και πιστές σημειώσεις απ’ αυτές τις ιστορίες, τολμώ να τις γράψω και να τις δημοσιέψω δίχως καμιά αξίωση λογοτεχνική. Παρά μόνο με τη σκέψη πως τούτα τα μικρά χρονικά μιας εποχής που πέρασε, σ’ έναν τόπο γνώριμο που άλλαξε ριζικά, μπορούν να ενδιαφέρουν ακόμα τους ανθρώπους. Αλλά κι αν βρεθεί ένας μόνο να τα διαβάσει, θα είμαι ευτυχής σαν τον Πέρση ποιητή Σαήχ - Ουλ - Ραής που φώναζε μια μέρα στην Αγορά χαρούμενος: - «Ένας συνάνθρωπός μου απάγγειλε τους στίχους μου. Σ’ ευχαριστώ, Αλλάχ, που δεν πήγαν στο βρόντο...». Π. Ν. Τζελέπης, Από την Παρουσίαση (σελ. 7-8 του βιβλίου)