Κατσάνης, Ποιμενικά Σαμοθράκης (2024)
[Βιβλιογραφία]

Κατσάνης, Ποιμενικά Σαμοθράκης (2024)

Ο Ν. Κατσάνης (1933-2018), καθηγητής Γλωσσολογίας του Α.Π.Θ., από το 1980 μετέτρεψε τη Σαμοθράκη σε δεύτερη πατρίδα του και της αφιέρωσε αρκετές μελέτες. Ανάμεσα στις άλλες: Το γλωσσικό ιδίωμα της Σαμοθράκης (εκδόθηκε σε βιβλίο το 1996 και πήρε το Βραβείο της Ακαδημίας), τα Παραδοσιακά επαγγέλματα (2008) και τα Ποιμενικά Σαμοθράκης (έκδοση του Δήμου Σαμοθράκης το 2024).
Στο πιο πρόσφατο βιβλίο του «εστιάζει στα ποιμενικά του νησιού, με την υπόμνηση ότι ‘Σε κάθε μελλοντική έρευνα για την ιστορία και τη ζωή της Σαμοθράκης πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο ποιμενικός βίος του νησιού.’ Ο ποιμενικός βίος, με τη διαχρονικότητα και τη συντηρητικότητα που είναι εγγενή στοιχεία του, δεν αφορά μόνο την τοπική ιστορία, αλλά και την ιστορία της γλώσσας, καθώς, όπως γράφει ο Κατσάνης ‘Το πανάρχαιο επάγγελμα της ποιμνιοτροφίας υπήρξε η πηγή που διαπότιζε τη ζωή των κατοίκων από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο. Τόσο η εκτροφή αιγοπροβάτων όσο και η επεξεργασία των προϊόντων του γάλατος δεν διαφέρει από εκείνη των χρόνων του Ομήρου και της αρχαιότητας.’ Ειδικότερα ‘Αν ερευνήσουμε τους ποιμενικούς όρους που κυριαρχούν σήμερα στο Σαμοθρακίτικο ιδίωμα, παρατηρούμε ότι το μεγαλύτερο μέρος του αποτελείται από αρχαιοελληνικές λέξεις.’
Ο Κατσάνης, με την ιδιότητα του ιστορικού γλωσσολόγου και του διαλεκτολόγου, επιχειρεί μια ολική παρουσίαση του ποιμενικού βίου του νησιού και μας δίνει πλήθος στοιχείων και λεξιλογικών αρχαϊσμών, που καθιστούν το έργο του αυτό πολύτιμη πηγή για κάθε μελλοντική μελέτη του συνόλου της ελληνικής ποιμενικής ορολογίας, γράφει η Δώρη Κυριαζή, καθηγήτρια Ιστορικής Γλωσσολογίας στο ΑΠΘ.
Η μελέτη του αείμνηστου Κατσάνη είναι πολύτιμη και διότι ασχολείται με ένα θέμα στενά συνδεδεμένο με τις επί μέρους ελληνικές κοινωνίες δια μέσω των χιλιετιών, το οποίο έχει μελετηθεί ελάχιστα. 
Περιεχόμενα: Χαιρετισμός του δημάρχου Σαμοθράκης Αθ. Βίτσα, Ευχαριστίες, Πρόλογος. Εισαγωγή. Η ποιμνιοτροφία κατά την αρχαιότητα. Εδαφική διαμόρφωση. Βοσκότοποι. Κιαχαγιάς, στολή, σύνεργα. Τα ζώα. Ονομασία ζώων. Η γέννα. Τυροκομία – Άρμεγμα. Σφαχτά. Σύλληψη ζώων – στήσμου. Κλέψιμο ζώων. Σκυλιά. Τα κούρτα, η κουους. Σημάδια. Επιφωνήματα – Κραυγές – Συρίγματα. Τα κδούνια. Στιγάδια και μαντιργιά. Ασθένειες ζώων. Προλήψεις – στοιχεία – γιορτές – βασκανία. Φρασεολογία ποιμενικής ζωής. Κιαχαγιάδιδια τραγούδια. Ποιμενικό λεξιλόγιο σσ. 82-102. Βιβλιογραφία. Φωτογραφικό παράρτημα. Σύνολο σελ. 120.