Μαρίνος Σανούδος / Marin Sanudo, Ιστορία της Ρωμανίας / Istoria di Romania, Ε. Παπαδοπούλου (εκδ.) (2000)
[Βιβλιογραφία]
Μαρίνος Σανούδος Τορσέλλο / Marin Sanudo Torsello, Ιστορία της Ρωμανίας / Istoria di Romania Ευτυχία Η. Παπαδοπούλου (έκδ., εισαγωγή, μτφρ., σχόλια) / Eutychia Papadopoulou (ed., introduction, tr., commentary) σειρά Πηγές 4 / series Sources 4 (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών / National Hellenic Research Foundation, Institute for Byzantine Research, Αθήνα / Athens 2000)
Η Istoria di Romania (πρωτότυπο και σχολασμένη ελληνική μετάφραση), έργο χρονογραφικό, που συντάχθηκε στα λατινικά στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα από τον Βενετό συγγραφέα Μαρίνο Σανούδο Τορσέλλο, είναι μία βασική πηγή για την ιστορία της Λατινοκρατίας στον ελληνικό χώρο και, συνάμα, για τις εξελίξεις στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία στη διάρκεια του 13ου αιώνα. Παράλληλα, αναφέρεται και σε άλλες περιοχές της Ανατολής, όπως τα τουρκομανικά εμιράτα, το Βασίλειο της Μικράς Αρμενίας (Κιλικία) και το Φράγκικο Βασίλειο των Ιεροσολύμων, την Κύπρο και την Αίγυπρο των Μαμελούκων.
Η αναλυτική εργασία της ιστορικού Ευτυχίας Παπαδοπούλου δεν περιορίζεται στη μετάφραση, τον σχολιασμό και την ερμηνεία του κειμένου. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου παρουσιάζονται βιογραφικά στοιχεία και η εργογραφία του Μαρίνου Σανούδου και καταρτίζεται ένας χρονολογικός πίνακας με τα γεγονότα και τις δραστηριότητες της ζωής του, από τη γέννησή του (γύρω στα 1270) έως την ημέρα που συνέταξε τη διαθήκη του (στις 9 Μαΐου του 1343). Εξετάζονται οι θέσεις του συγγραφέα ως θεωρητικού της Σταυροφορίας σε συσχετισμό με τη δράση του ως πολιτικού και διπλωμάτη για την προώθηση της πολιτικής της Βενετίας στην Ανατολική Μεσόγειο και δίνεται το ιστορικό πλαίσιο της εποχής.
Τα κεφάλαια του δεύτερου μέρους είναι αφιερωμένα στην Istoria di Romania. Διευκρινίζεται η αντίληψη του Μαρίνου Σανούδου για το γεωγραφικό και πολιτικό περιεχόμενο του όρου «Ρωμανία» και σχολιάζεται ο τίτλος της ιταλικής μετάφρασης του έργου. Εξετάζονται αναλυτικά το περιεχόμενο και η δομή του. Εντοπίζονται μέσα από το ίδιο το κείμενο της Istoria οι πηγές του συγγραφέα και διευκρινίζεται το χρονικό πλαίσιο της συγγραφής της. Αναδεικνύεται ο προβληματισμός του συγγραφέα για τις σχέσεις του Βυζαντίου με τη Δύση κι ερμηνεύεται η ιδιορρυθμία που παρουσιάζει η δομή του έργου. Προσδιορίζεται το κοινό, στο οποίο απευθύνεται ο Μαρίνος Σανούδος, και χρονολογείται η σύνταξη της ιταλικής μετάφρασης της Istoria di Romania.
Να σημειωθεί ότι το λατινικό πρωτότυπο έχει χαθεί. Το κείμενο διασώζεται μόνο στην ιταλική του μετάφραση, η οποία εντοπίστηκε από τον Ch. Hopf, σε χειρόγραφο του 18ου αιώνα στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας, και εκδόθηκε από τον ίδιο στη συλλογή Chroniques Gréco-romanes. Η ανακάλυψη του Hopf ήταν σημαντική όχι μόνο γιατί έφερε στο φως ένα ακόμη έργο του Βενετού συγγραφέα, αλλά και γιατί με την έκδοση της Istoria di Romania η έρευνα της λατινοκρατούμενης Ρωμανίας απέκτησε μία σημαντική πηγή, εκτός από το Χρονικό του Μορέως.
Περιεχόμενα: Χρύσα Α. Μαλτέζου, Παρουσίαση σσ. ix-x. Πρόλογος σσ. xi-xv. Βραχυγραφίες σσ. xvii-xxvi. Μέρος Α΄: Ο Βενετός θεωρητικός της Σταυροφορίας Μαρίνος Σανούδος Τορσέλλο σσ. 1-50. Μέρος Β΄: Ιστορία της Ρωμανίας σσ. 51-95. Μέρος Γ΄: Κείμενο – Μετάφραση – Σχόλια: Γ1. Παρατηρήσεις στην έκδοση του χειρογράφου και τη μετάφραση σσ. 99-101. Γ2. Κείμενο (το ιταλικό) – Μετάφραση (στα ελληνικά) σσ. 102-215. Γ3. Σχόλια σσ. 217-302. Βιβλιογραφία σσ. 305-316. Ευρετήριο σσ. 319-337. Σύνολο σελ. 366.