Mango (ed.) Nikephoros Short History DOT 10 (1990)
[Βιβλιογραφία]
Nikephoros, Patriarch of Constantinople. Short History, Cyril Mango (ed. and tr.), 10 Series Dumbarton Oaks Texts (Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington, D.C. 1990)
Η Ιστορία Σύντομος, πηγή της πρώιμης Μεσοβυζαντινής περιόδου, σύγγραμμα του Νικηφόρου, μπορεί να είναι σύντομη, η σημασία της όμως ξεπερνά κατά πολύ την έκτασή της. Καλύπτοντας τα χρόνια 602-641 και 668-769, είναι από τις ελάχιστες πηγές που έχουμε για αυτήν την περίοδο. Με το έργο του αυτό, ο Πατριάρχης Νικηφόρος (Κωνσταντινούπολη 758 - 828, πατρ. 806 - 815) μας παραδίδει ένα νεανικό του πόνημα, γραμμένο, όπως εκτιμάται, στη δεκαετία του 780, δηλαδή όταν ήταν ακόμη αυτοκρατορικός γραμματέας. Το νεαρό της ηλικίας του ίσως να αντανακλάται στο έργο, καθώς βλέπουμε να παρατάσσονται πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα, βιογραφικές πληροφορίες και εκκλησιαστικές ειδήσεις, καθώς και διάφορα άλλα αξιοπερίεργα (καιρικά και αστρονομικά φαινόμενα, σημεία και τέρατα, κ.α.), με μία αλληλουχία και ταχύτητα σαν να προσπαθεί να χωρέσει σε μικρό βιβλίο όσα θεωρεί σημαντικά, αλλά και όσα του κάνουν εντύπωση. Είναι όμως δικαιολογημένος ο ενθουσιασμός του, γιατί η περίοδος που μας παρουσιάζει είναι πράγματι από κάθε άποψη άκρως ενδιαφέρουσα. Βλέπουμε την τελική νίκη των Βυζαντινών κατά των Σασανιδών Περσών, με την Περσική εκστρατεία του Ηρακλείου (622-628), αλλά και την οριστική απώλεια των βυζαντινών εδαφών της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής ως συνέπεια της ταχύτατης εξάπλωσης των Αράβων μετά τον θάνατο του Μωάμεθ το 632.
Τρεις οι πολιορκίες της Κωνσταντινούπολης σε λιγότερο από έναν αιώνα (626 Άβαροι και Πέρσες, 674-678 και 717-718 Άραβες), τρεις φορές θα σταθούν ακλόνητα τα Τείχη ως ύστατο σύνορο της αυτοκρατορίας. Ενώ, στον ίδιο αιώνα, ένα άλλο σύνορο δεν θα έχει την ίδια αντοχή, και έτσι έχοντας περάσει τον Δούναβη, το 681 οι Βούλγαροι θα δημιουργήσουν το πρώτο τους κράτος επί βυζαντινού εδάφους. Η ειρήνη και η σταθερότητα, βέβαια, απειλείται και εντός των τειχών. Από το 695 έως το 717, στάσεις και ανατροπές θα φέρουν στον βυζαντινό θρόνο επτά αυτοκράτορες, και ο Λέων Γ΄ (ο Ίσαυρος), που το 717 θα χαλιναγωγήσει την έκτροπη πορεία της πολιτείας, δημιουργώντας μια νέα δυναστεία, ο ίδιος το 730 θα νομοθετήσει κατά των εικόνων, «εγκαινιάζοντας» την περίοδο της Εικονομαχίας η οποία θα ταράξει τον βυζαντινό κόσμο, αλλά και τον ευρύτερο χριστιανικό, για περισσότερα από εκατό χρόνια. Όλα αυτά (και πολλά άλλα) σε έναν καμβά λοιμών, σεισμών και μετακινήσεων πληθυσμών συνθέτουν τα περίπου εκατόν πενήντα χρόνια που διαπραγματεύεται, έστω και συνοπτικά, ο μελλοντικός Πατριάρχης. [ΠΠ, 2011]