Πλινθόκτιστες διατηρητέες συνοικίες

Η βόρεια πλευρά της παλαιάς πόλης έχει κηρυχτεί διατηρητέα κι είναι ολόκληρη ένα από τα προστατευμένα μνημεία της ανθρωπότητας στον κατάλογο της ΟΥΝΕΣΚΟ. Πλινθόκτιστοι τοίχοι σπιτιών ή ψηλές μάντρες μικρών κήπων ορθώνονται στα δεξιά και τα αριστερά των δρομίσκων, προστατεύοντας την ιδιωτική ζωή από τα μάτια των περαστικών. Κι ας είναι όλοι γείτονες τα τελευταία χίλια ή δυο χιλιάδες χρόνια.

Το χρώμα εδώ είναι ένα και μοναδικό: το χρώμα του πηλού που άλλοτε κοκκινίζει κι άλλοτε ροδίζει ή χρυσίζει, ανάλογα με την ώρα και τον ανελέητο ήλιο. Η αίσθηση είναι οικεία –όσο οικεία μπορεί να είναι για τον σύγχρονο άνθρωπο αυτή η οργάνωση του κατοικημένου χώρου που παραπέμπει σε βιβλικά οικιστικά και οικοδομικά αρχέτυπα. Κι όμως, επειδή η μνήμη είναι το τελευταίο οχυρό της αντίστασής μας, εδώ νιώθεις εκείνη την πρωτόγνωρη ευφορία που δημιουργεί η επεξεργασμένη γη, η πλασμένη με νερό και άχυρο και μεγάλη γνώση. Τα μάτια ξεκουράζονται. Κάποιες όψεις, κάποιες στιγμές, ένας θόλος, μια καμάρα, τα σκιασμένα μέρη, το κλαδί της ροδιάς, η γήινη αμεσότητα, έχουν διανύσει οκτώ χιλιάδες χρόνια για να φτάσουν ως εδώ.

Η γνωστότερη γειτονιά του πολυδαίδαλου οικιστικού συμπλέγματος ονομάζεται Φαχαντάν (Fahadan). Τρία είναι τα γνωστότερα από τα επισκέψιμα ισλαμικά μνημεία του 11ου-14ου αι., ενώ οι επαύλεις της εποχής των Κατζάρ (τέλη 18ου-αρχές 20ού αι.) δεν είναι επισκέψιμες γιατί άλλες κατοικούνται κι άλλες στεγάζουν κρατικές υπηρεσίες. Αλλά υπάρχουν πολλά σπίτια της ίδιας εποχής που έχουν εγκαταλειφθεί από τους ιδιοκτήτες, όπως συμβαίνει σε τόσες άλλες παλαιές και υποβαθμισμένες συνοικίες ανά τον κόσμο, και κατοικούνται τώρα από νέους ενοίκους.

Φτωχές οικογένειες ή και Αφγανοί πρόσφυγες ανοίγουν την εξώπορτα για να υποδεχτούν τους ξένους στις εσωτερικές αυλές. Έτσι, παρά την εγκατάλειψη των κτισμάτων και τις επεμβάσεις εκ των ενόντων, αποκτάει κανείς μία εικόνα αυτών των μικρών ιδιωτικών παραδείσων που επικοινωνούν με τον δημόσιο χώρο με ένα και μοναδικό άνοιγμα, μία είσοδο. Η οικογενειακή ζωή είναι στραμμένη προς τα μέσα. Η αυλή, με τη δεξαμενή, τα λουλούδια και τα αϊβάν γύρω, είναι στο κέντρο όλων των λειτουργιών του οίκου.

Fahadan Hosseini-ye. Στην πλατεία της γειτονιάς υπάρχει το τοπικό Χοσσεϊνίγιε, η σκηνική κατασκευή με την ξύλινη «ρόδα» (τον τροχό του μαρτυρίου) που χρησιμοποιείται τον μήνα του σιϊτικού πένθους στις τελετές στη μνήμη του Ιμάμη Χουσσαΐν.