Χρύσανθος, Εκκλησία Τραπεζούντος (1933, 1973)
[Βιβλιογραφία]

Συντομογραφία
Χρύσανθος, Εκκλησία Τραπεζούντος (1933, 1973)
Μορφή Εντύπου / Δημοσιεύματος
Βιβλίο

Χρύσανθος, Μητροπολίτης Τραπεζούντος, Η Εκκλησία Τραπεζούντος (Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, ανατύπωση, Αθήνα 1973)

Αρχική έκδοση
Α΄ έκδ.: Εκδότης / Φορέας
"Αρχείον Πόντου" τ. 4-5, Επιτροπή Ποντιακών Μελετών
Τόπος Α΄ έκδ.
Αθήνα
Χρόνος Α΄ έκδ.
1933
Στοιχεία

Ο τελευταίος Μητροπολίτης Τραπεζούντος, ο Χρύσανθος (Φιλιππίδης), ο οποίος διατέλεσε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών από το 1938 ως το 1941 (όταν παραιτήθηκε, μετά την εισβολή των χιτλερικών δυνάμεων στην Ελλάδα), υπήρξε μία από τις κορυφαίες προσωπικότητες της Ορθόδοξης Εκκλησίας των νεότερων χρόνων. Εξελέγη στον μητροπολιτικό θρόνο στις 18 Μαΐου 1913, στις παραμονές του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου, όταν είχε ήδη θεριέψει ο εθνικισμός που έπληξε όλες τις θρησκευτικές ομάδες (μιλλέτ) της υπό διάλυση Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με προεξάρχοντα τον νεοτουρκικό εθνικισμό, ο οποίος κορυφώθηκε μετά τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων (1912-13) και την απώλεια του μεγαλύτερου μέρους των ευρωπαϊκών εδαφών της οθωμανικής επικράτειας.

Την τραγική δεκαετία που ακολούθησε, ο Χρύσανθος αποδείχτηκε άξιος ποιμένας, με βαθιά ριζωμένη κοινωνική συνείδηση, άξιος πολιτικός και διπλωμάτης, ηγέτης μιας πόλεως και μιας περιοχής που έζησε τη Γενοκτονία των Αρμενίων, τη Ρωσική κατοχή, τις διώξεις σε βάρος του μουσουλμανικού πληθυσμού, την Επανάσταση των Μπολσεβίκων, τη φυγή των ρωσικών δυνάμεων, την άγρια τουρκική τρομοκρατία που κορυφώθηκε, τις φοβερές διώξεις, το τέλος.

Τον Οκτώβριο του 1932, στην Αθήνα, περάτωσε το επικό έργο για την Εκκλησία της Τραπεζούντος, στο οποίο προτάσσει (σσ. 27-111) τη γεωγραφική, τοπογραφική και ιστορική επισκόπηση ολόκληρου του Πόντου, αναλυτικότερα δε της επαρχίας Τραπεζούντος έως και την Κολχίδα (την παράλια ζώνη της Γεωργίας). Το 1933, το έργο δημοσιεύτηκε στον Δ-Ε τόμο του επιστημονικού περιοδικού Αρχείον Πόντου της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, της οποίας ήταν πρόεδρος. Η επανέκδοση του 1973, από την ΕΠΜ, συνέπεσε με τη συμπλήρωση σαράντα χρόων από την πρώτη έκδοση και εξήντα από την εκλογή του Χρύσανθου στον μητροπολιτικό θρόνο της ιστορικής πρωτεύουσας του Πόντου.

Το κλασικό πλέον σύγγραμμα αποτελεί το σημαντικότερο βιβλίο αναφοράς για την ιστορία του Ανατολικού Πόντου, κυρίως στη διάρκεια της Βυζαντινής και Οθωμανικής εποχής. Όποιος θέλει να μελετήσει τον Πόντο, πρέπει εξάπαντος να το συμπεριλάβει στα δύο τρία πρώτα βιβλία που θα διαβάσει –και θα αποδελτιώσει– παρά τις δυσκολίες που θα συναντήσει (καθαρεύουσα, αρχαία και βυζαντινά τοπωνύμια δίχως αναφορά στα σύγχρονα κ.ά.).

Περιεχόμενα: Πρόλογος σσ. 3-7. Βιβλιογραφία σσ. 8-26. Η μελέτη αναπτύσσεται στις σσ. 27-782. Προσθετέα σσ. 783-807 (περιλαμβάνεται Πίναξ των εν τη επαρχία Τραπεζούντος πόλεων, κομοπόλεων, χωρίων, αρ. οικογενειών, ναών και σχολείων σσ. 791-796). Πίναξ Περιεχομένων σσ. 808-815. Πίναξ Ονομάτων (Ευρετήριο) σσ. 816-898. Διορθωτέα σσ. 899-904. Χάρται και εικόνες σ. 904. Περιλαμβάνονται 120 εικόνες, εντός κειμένου: φωτ εγγράφων, τόπων και μνημείων. Πέντε χάρτες ειδικά κατασκευασμένοι για την έκδοση, με οδηγίες του συγγραφέα, υπάρχουν σε φάκελο κολλημένο στην εσωτερική πλευρά του οπισθόφυλλου.

Σύνολο σελίδες 908, εκτός των πρόσθετων χαρτών (μαλακό εξώφυλλο).
Λέξεις - κλειδιά
Άγιοι, αγίες.
Άγιον Όρος / Άγιο Όρος.
Αθανάσιος ο Αθωνίτης, άγιος.
Αμάσεια / Amasya.
Ανατολικές λατρείες.
Ανατολικός Πόντος.
Ανδρέας, απόστολος.
Αργυρούπολη / Γκιουμουσχανέ.
Αρμενία.
Αρμένιοι.
Αρχεία.
Αυτοκρατορία της Τραπεζούντος.
Βενετία.
Βησσαρίων, Καρδινάλιος.
Βυζαντινά μνημεία.
Βυζαντινές πηγές.
Βυζαντινές πόλεις.
Βυζαντινή αστρονομία.
Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Βυζαντινή διοίκηση.
Βυζαντινή εποχή.
Βυζαντινή θεολογία.
Βυζαντινή κοινωνία.
Γενοβέζοι.
Γεωργία, κράτος.
Γεώργιος Αμιρούτζης.
Γεώργιος, άγιος.
Γρηγόριος Νύσσης.
Δυτικός Πόντος.
Εκκλησιαστικά κτίσματα.
Εκκλησιαστική ιστορία.
Εκκλησίες – τζαμιά.
Ελληνική Αρχαιότητα.
Ελληνική εκπαίδευση.
Ελληνική παιδεία.
Εμπόριο.
Επανάσταση Μπολσεβίκων.
Επικοινωνιακοί άξονες.
Επιχειρηματίες, οικονομικοί παράγοντες.
Ευγένιος, άγιος.
Ευρώπη.
Θεολογία.
Θεοτόκος.
Καθολική Εκκλησία / Λατινική Εκκλησία.
Κάστρο.
Κερασούντα / Giresun.
Κλήρος, κληρικοί.
Κοινοτική οργάνωση.
Κολχίδα.
Κόλχοι.
Κριμαία.
Κωνσταντινούπολις / Κωνσταντινούπολη / Πόλις / Πόλη.
Λιμάνι.
Λόγιοι.
Μαύρη Θάλασσα, τουρκικά παράλια.
Μεγάλοι Κομνηνοί Τραπεζούντος.
Μεταλλοτεχνία.
Μεχμέτ Β΄ ο Πορθητής.
Μίθρας, θεός.
Μιθριδάτες του Πόντου.
Μοναστήρια.
Μονή Σουμελά, Πόντος.
Μουσουλμάνοι.
Οθωμανική εποχή.
Οθωμανοί σουλτάνοι.
Ορθόδοξη Εκκλησία.
Οροπέδιο Αν. Ανατολίας.
Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.
Ποντικές Άλπεις / Kara Deniz Dağları.
Πόντιοι.
Πόντος.
Ρωμαϊκή, Αυτοκρατορική περίοδος.
Ρωσική Αυτοκρατορία.
Ρώσοι.
Ρωσοτουρκικοί πόλεμοι.
Σαμσούντα / Samsun.
Τούρκοι.
Τραπεζούντα.
Τραπεζούντα, Βιλαέτι Τραπεζούντας.
Τρίπολη του Πόντου / Tirebolu.
Ύστερη Αρχαιότητα.
Υψηλάντης, οικογένεια.
Φωτογραφικά Αρχεία.
Χαλδία, επαρχία.
Χάρτης.
Χριστιανορθόδοξος βίος.
Χρύσανθος, Μητροπολίτης Τραπεζούντος.