Ελ Σεΐχ, Άραβες και Βυζάντιο (2013)
[Βιβλιογραφία]
Νάντια Μαρία Ελ Σεΐχ, Το Βυζάντιο όπως το είδαν οι Άραβες, Νίκος Κελέρμενος (επιμ.), Νίκος Κελέρμενος (μτφρ.) σειρά Αντιπαραθέσεις 25, (Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2013)
Αρχική έκδοση
Μία σε βάθος μελέτη των αραβικών-ισλαμικών πηγών με στόχο να παρουσιαστεί συνθετικά ο τρόπος με τον οποίο προσελάμβανε αυτός ο κόσμος τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τον πολιτισμό των Ρουμ (Βυζαντινών), και πώς έβλεπε, πώς αντιμετώπιζε, την Κωνσταντινούπολη, από τον 7ο αιώνα έως την Άλωση του 1453. Κάθε κεφάλαιο εξετάζει μία περίοδο στην οποία επικράτησαν συγκεκριμένες παραδόσεις, αντιλήψεις και απόψεις για τον βυζαντινό κόσμο. «Επικέντρωσα το ενδιαφέρον μου σε λίγα θέματα και σε ορισμένες πλευρές μίας εξαιρετικά σύνθετης εικόνας» γράφει στον Πρόλογο η Νάντια Μαρία ελ-Σεΐχ, καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του περίφημου Αμερικανικού Πανεπιστημίου της Βηρυτού (A.U.B.).
Η ελληνική έκδοση δίνει τη δυνατότητα στον Έλληνα αναγνώστη να προσεγγίσει με τον καλύτερο τρόπο πηγές που δεν είχαν μεταφραστεί ως τώρα και να ξαναδεί τη βυζαντινή πρωτεύουσα, αλλά και την ιστορία της Μεσοβυζαντινής και Ύστεης Βυζαντινής εποχής, με τα μάτια κορυφαίων Αράβων χρονογράφων, περιηγητών και γεωγράφων, φιλοσόφων κι άλλων σοφών επιστημόνων. Επιπλέον, ο επιμελητής και μεταφραστής Ν. Κελέρμενος είχε την πρόνοια να προσθέσει ένα παράρτημα, στο οποίο παραθέτει πολύ χρήσιμα στοιχεία, όπως γλωσσάρι, σύντομες βιογραφίες των Αράβων διανοουμένων που αναφέρονται στο κείμενο κλπ., βοηθώντας ουσιαστικά στην ανάγνωση όλου αυτού του υλικού.
Περιεχόμενα: Πρόλογος σσ. 7-8. Σημείωμα του Μεταφραστού σσ. 9-15. ΕΙΣΑΓΩΓΗ σσ. 17-34: Αραβικές-Ισλαμικές πηγές σσ. 21-30. Μία ιστορία της ετερότητας σσ. 30-32. Η χρονική εξέλιξη της πρόσληψης σσ. 32-34.
Α΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ σσ. 35-86: Το Βυζάντιο στο Κοράνιο: Σούρα αλ-Ρουμ [οι Ρωμιοί] σσ. 39-48. Οι πρώτες επαφές: Οι βυζαντινοί στρατιωτικοί ηγέτες σσ. 48-54. Ένας υποδειγματικός κυβερνήτης: Ο αυτοκράτωρ Ηράκλειος σσ. 54-69. Η βυζαντινή τεχνική επιδεξιότητα: Ένα παράθυρο προς το μεγαλείο σσ. 69-75. Κωνσταντινούπολη: Πολιορκίες και εσχατολογία σσ. 75-86.
Β΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ σσ. 87-135: Βυζαντινή αυτοκρατορική εξουσία: Ιεραρχία, τίτλοι και ισχύς σσ. 88-94. Οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες και ο Χαρούν Αλ-Ρασσίντ σσ. 94-105. Η Βυζαντινή γνώση: Επιστήμη και φιλοσοφία σσ. 105-116. Η σουουμπίγια και η «ανακάλυψη» του προϊσλαμικού Βυζαντίου σσ.116-125. Homo Byzantinus: Κριτική του χαρακτήρα του και της πρακτικής του σσ. 125-128. Οι βυζαντινές γυναίκες: Μία πηγή της Φίτνα σσ. 129-135.
Γ΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΤΟ ΙΣΛΑΜ ΣΕ ΑΜΥΝΑ σσ. 137-179: Κωνσταντινούπολη: Η πόλη των θαυμάτων σσ. 137-141. Το Τελετουργικόν ή το μεγαλείον του Βυζαντίου σσ. 150-160. Η αναβίωση του Βυζαντίου: Το Ισλάμ σε άμυνα σσ. 160-166. Η άνοδος και η πτώση του Νικηφόρου Φωκά σσ. 166-176. Τέλος εποχής: Η μάχη του Μαντζικέρτ και η πτώση της Ιερουσαλήμ σσ. 176-179.
Δ΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η ΝΕΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ – ΕΠΙΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ σσ. 181-210: Homo Byzantinus: Η νέα χριστιανική παρουσία σσ. 184-191. Κωνσταντινούπολη σσ. 192-205. Η Άλωση σσ. 205-210. ΕΠΙΛΟΓΟΣ σσ. 211-217.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σσ. 219-242: Δευτερογενείς πηγές σσ. 219-232, Πρωτογενείς αραβικές πηγές (και σε μετάφραση) σσ. 233-241, Μεταφρασμένες πηγές σσ. 241-242.
Γλωσσάριο αραβικών όρων και λέξεων σσ. 243-253. Μουσουλμάνοι συγγραφείς και λόγιοι σσ. 254-272. Μουσουλμάνοι ηγέτες, στρατιωτικοί και αξιωματούχοι σσ. 273-285. Χριστιανοί ηγέτες, εκκλησιαστικοί άνδρες, αξιωματούχοι, λόγιοι, συγγραφείς, κ.ά. σσ. 286-299. Γεωγραφικά δεδομένα και χάρτης σσ. 300-313. Βασικές πληροφορίες για το Ισλάμ σσ. 314-318. Οι τρεις κύριες χαλιφικές δυναστείες του μεσαιωνικού Ισλάμ σσ. 319-320. Δυναστείες Μουσουλμάνων, Αράβων, Περσών, κ.ά. στοιχεία σσ. 321-323. Μάχες σσ. 324-325. Ξενόγλωσσα και βραχυγραφίες σ. 326. Βιβλιογραφία πρόσθετων στοιχείων σσ. 327-328. Ευρετήριο σσ. 329-345. Σύνολο σελ. 346.