Μ. Κορομηλά, Προποντίδα / Θάλασσα του Μαρμαρά, εκπομπή τρίτη (2003)
[Οπτικοακουστικό υλικό]

Ταξιδεύοντας στον χώρο και τον χρόνο: Τα Μαρμαρονήσια και ο Μαρμαράς / Προκόννησος

Το Αρχιπέλαγος των Μαρμαρονήσων (τ. Güney Marmara adaları) είναι ένα νησιωτικό σύμπλεγμα στη δυτική πλευρά της ψαρομάνας Προποντίδας, ανάμεσα στα μικρασιατικά και τα θρακικά παράλια και σε μικρή απόσταση από τη χερσόνησο της Αρτάκης / χερσόνησο της Κυζίκου. Αποτελείται από πολλά νησιά, νησάκια και βραχονησίδες. Τέσσερα από τα νησιά είναι κατοικημένα: το Μαρμαρονήσι ή και Μαρμαράς (αρχαία Προκόννησος, τ. Marmara Adası), η Κούταλη (τ. Ekinlik Adası), η Αφισιά (αρχαία Οφιούσα, τ. Avşa Adası), και η Αλώνη (αρχαία και βυζαντινή Αυλωνία, τ. Paşalimanı Adası). Σε αυτό το μέγα πέρασμα των ψαριών που κατέβαιναν κοπαδιαστά από τη Μαύρη Θάλασσα, οι Έλληνες νησιώτες ήταν κατεξοχήν ναυτικοί «εκ ναυτικών, εξ απαλών ονύχων»: ψαράδες, βαρκάρηδες και καϊκτσήδες, καραβοκύρηδες και καπεταναίοι, καραβομαραγκοί, ιχθυέμποροι. Στο Μαρμαρονήσι, όμως, που έδωσε και το όνομά του σε όλη την Προποντίδα, υπάρχει πλούσια φλέβα λευκού μαρμάρου· πρώτοι το ανακάλυψαν και το εκμεταλλεύτηκαν οι Ίωνες που αποίκησαν την κοντινή Κύζικο τον 7ο π.Χ. αιώνα.

---

>>>>>> Το θέμα και της τρίτης εκπομπής είναι, λοιπόν, το Μαρμαρονήσι, το μεγαλύτερο από τα νησιά του Αρχιπελάγους,. Η πρωτεύουσα του νησιού με τα καπετανόσπιτα και τα δυο ελληνικά σχολεία, που σώζονται ακόμα, τα παλαιά ρωμαίικα χωριά, όπως το Πραστειό και η Γαλλιμή, τα αλλοτινά μοναστήρια (η Παναγιά η Στυλιαρινή, ο Άγιος Ερμόλαος, η Αγιά Παρασκευή, η Μονή του Αι-Στράτηγου και πολλά άλλα), αγιορείτικα μετόχια τα περισσότερα, και, βεβαίως, τα λατομεία του ξακουστού μαρμάρου. Ο «λευκός χρυσός» της Προποντίδας προερχόταν από τα δεκάδες λατομεία γύρω από τα Παλάτια, τον μεγάλο οικισμό στα βορινά του νησιού. Εκατοντάδες κιονόκρανα και δεκάδες σαρκοφάγοι, όλα ημικατεργασμένα, έχουν αφεθεί κοντά στα αρχαία και τα βυζαντινά νταμάρια. Η πρώτη επεξεργασία γινόταν εδώ. Το λιμάνι βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση. Τα αρχιτεκτονικά μέλη φορτώνονταν στα καράβια κι έφευγαν για τις αρχαιοελληνικές πόλεις της περιοχής και, αργότερα, για την Κωνσταντινούπολη.

---

Αλλά οι δύο ομιλητές αφήνουν κάθε τόσο το Μαρμαρονήσι, άλλοτε για να συνοδεύσουν τα καΐκια τα φορτωμένα με κουκούλια που πήγαιναν στη μεγάλη αγορά της Προύσας κι άλλοτε για να βρεθούνε στην κοντινή Κούταλη, το μικρότερο από τα νησιά του συγκροτήματος, όπου υπήρχε η μεγαλύτερη ψαραγορά της Προποντίδας. Πάντως, όλα περιστρέφονται γύρω από τα ψάρια. Ακόμα και οι βαρελάδες, που έφτιαχναν βαρέλια για τα παστά ψάρια!

---

>>>>>>> Δείτε εδώ το Συνοδευτικό Υλικό (Χάρτες κλπ), δείτε και την ταυτότητα του νησιού (πατώντας στο: Συνδέεται)

Τα τραγούδια που ακούγονται είναι αφενός ηχογραφήσεις που έγιναν στα Νέα Παλάτια Ωρωπού τη δεκαετία του 1980 (τραγουδάνε η Διαμάντω Καζαμία-Γουλιανίδη, η Καστανή Χάτζου και γυναίκες του Συλλόγου Νέων Παλατιανών) και αφετέρου ηχογραφήσεις από τη Συλλογή του Γιώργη Μελίκη από τον Νέο Μαρμαρά Χαλκιδικής.

Σταματία Σούλτη, τεχνικός ηχοληψίας της Ελληνικής Ραδιοφωνίας

---

Μαρίνα Κόκορη, επεξεργασία ηχογραφημένου υλικού – τελική μορφή για το ΑΠΑΝ (2016)