Τσελεμπί, Κόβελ, Από Κωνσταντινουπόλεως εις Αδριανούπολιν (1993)
[Βιβλιογραφία]

Το βιβλίο περιλαμβάνει αποσπάσματα από δύο οδοιπορικά του 17ου αιώνα για την ίδια περιοχή, την Ανατολική Θράκη, από δυο εντελώς διαφορετικούς, αλλά διάσημους, ταξιδιώτες. «Εκδίδονται από κοινού σε έναν τόμο, γιατί, όπως πιστεύει ο εκδότης μου, αλλά κι εγώ, η παράλληλη ανάγνωσή τους βοηθά στο σχηματισμό μιας ολοκληρωμένης άποψης για την εποχή και τον τόπο» σημειώνει στον Πρόλογο ο επιμελητής της έκδοσης Ν. Χειλαδάκης.

Τόσο ο Εβλιά Τσελεμπί (Evliya Çelebi, 1611-1682) όσο και ο Τζον Κόβελ (John Covel, 1638-1722), όπως αναρίθμητοι άλλοι ταξιδιώτες επί χιλιετίες, βγαίνουν από τα τείχη της Κ/Πολης και, ακολουθώντας την Εγνατία, φτάνουν στο σημείο όπου η παλαιά διαβαλκανική οδός, η ρωμαϊκή Εγνατία, συναντά την άλλη διευρωπαϊκή οδό, την επίσης ρωμαϊκή Διαγώνιο. Εκεί, αφήνουν πίσω τους την Προποντίδα / Θάλασσα του Μαρμαρά και μέσω της Διαγωνίου εισέρχονται στην ενδοχώρα, της πεδιάδα της Αν. Θράκης (σήμερα Ευρωπαϊκής Τουρκίας). Το πρώτο Οδοιπορικό είναι απόσπασμα από το έργο του Τούρκου περιηγητή Εβλιά Τσελεμπί, ο οποίος συνέγραψε ένα δεκάτομο οδοιπορικό, γνωστό ως «Σεγιαχατναμέ». Το κείμενο που ανθολογείται εδώ είναι από τον τέταρτο τόμο και αναφέρεται στην περίοδο μετά το 1650. Εκείνη την εποχή, ο Μελέκ Αχμέτ πασά, θείος και προστάτης του Εβλιά, έχοντας υπηρετήσει για έναν χρόνο στη θέση του μεγάλου βεζίρης, διορίστηκε νομάρχης στην παραδουνάβια Σιλίστρα, όπου τον ακολούθησε ο Εβλιά, με την ιδιότητα του φοροεισπράκτορα των ζωοτροφών. Εδώ, περιγράφει τη διαδρομή που έκανε με τον θείο του από την Κ/Πολη μέχρι τα περίχωρα της Αδριανούπολης / Edirne.

Το δεύτερο οδοιπορικό, που ακολουθεί είκοσι πέντε χρόνια αργότερα την ίδια διαδρομή, είναι απόσπασμα από το ταξιδιωτικό ημερολόγιο του Άγγλου ιερέα John Covel, ο οποίος, μετά τις σπουδές του στο Καίμπριτζ, διορίστηκε εφημέριος της ξακουστής Levant Company και ταξίδεψε επί εννέα χρόνια σε όλη την Ανατολή. Το γνωστότερο έργο του τιτλοφορείται The Diaries of dr. John Covel, 1670-1689.

«Ο προσεκτικός αναγνώστης εύκολα θα διακρίνει τους δύο διαφορετικούς κόσμους που εκπροσωπούν οι δύο περιηγητές. Η Ανατολή και η Δύση σχεδόν αντιμέτωπες στην απαρχή της ιδεολογικής τους αντιπαράθεσης, με δύο ικανότατους εκπροσώπους. Ποιος θα επικρατήσει; Ο αριστοκράτης ανατολικός ή ο ορθολογιστής δυτικός;» γράφει ο επιμελητής. «Σύμφωνα με τη δική μας άποψη, το κρισιμότερο στοιχείο αυτής της αντιπαράθεσης είναι η ανάδειξη ενός τρίτου εμπλεκόμενου, που μας ενδιαφέρει άμεσα: του ελληνισμού. Στοιχείο που οδήγησε και στην έκδοση των δύο κειμένων». Δυστυχώς, εκτός από το Γλωσσάρι σσ. 61-66, δεν υπάρχει καμία υποσημείωση, κανενός είδους σχολιασμός που θα βοηθούσε τον αναγνώστη. Το σημαντικότερο είναι ότι λείπουν οι απαραίτητες εξηγήσεις ώστε να ταυτιστούν τα τοπωνύμια. Τα χαρακτικά που προστέθηκαν είναι όμορφα, άλλα δεν καλύπτουν το κενό.

Περιεχόμενα:

Μέρος Πρώτο, Εβλιά Τσελεμπί: «Ταξίδι στο Ουζού, αφού περάσαμε από τη Ρούμελη, με τον έκπτωτο μεγάλο βεζίρη Μελέκ-Αχμέτ-πασά» σσ. 13-66. Τα κεφάλαια: Προς Κιουτσούκ-Τσεκμετζέ. Περιγραφή της λίμνης του Κιουτσούκ-Τσεκμετζέ. Τα ενδιαφέροντα και τα αξιόλογα του Μπουγιούκ-Τσεκμετζέ. Οι εξοχές γύρω από τις λίμνες Κιουτσούκ και Μπουγιούκ-Τσεκμετζέ. Περιγραφή του φρουρίου της Σηλυβρίας. Χαρακτηριστικά του φρουρίου της Σηλυβρίας. Το βαρόσι της Σηλυβρίας. Περιγραφή του αρχαίου φρουρίου του Τσόρλου. Οι τεκέδες του Τσόρλου. Η θαυμαστή αγορά. Τα προσκυνήματα του Τσόρλου. Περιγραφή του Λουλέ-Μπουργκάζ. Το καραβάν-σεράι του Λουλέ-Μπουργκάζ. Το φρούριο Εσκί-Πόλος. Το φρούριο Αετός. Τσεγκέ-καλέ. Γλωσσάρι.

Μέρος Δεύτερο, John Covel: «Απολογισμός του ταξιδιού μας στην Αδριανούπολη 1675» σσ. 67-131. Τα κεφάλαια: Σημείωση. Προς Μικρό Τσεκμετζέ. Pontipiccoli. Προς το Pontigrandi. Προς τη Σηλυβρία. Selibria. Προς την Τσιόρλον. Chiorloo ή Gorlah. Προς Καρεστεράν. Προς το Μπουργάς. Μπουργάς. Προς το Μπομπάς-κιόι. Προς τη Χάφσα. Προς Αδριανούπολη. Συγκριτικός πίνακας αποστάσεων και χρόνου οδοιπορικών.

Το κείμενο του Κόβελ συνοδεύεται από τα σκίτσα που έκανε ο ίδιος (δημοσιευμένα, όμως, σε πάρα πολύ μικρές διαστάσεις), καθώς και από τις επιγραφές που διάβασε ο ίδιος. Σύνολο σελ. 134 (21Χ14) μαλακό εξώφυλλο.