Σακελλαρίου, Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν τουρκοκρατίαν (1939, 1978)
[Βιβλιογραφία]
Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου, Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν τουρκοκρατίαν (1715-1821), (εκδόσεις Ερμής, ανατύπωση, Αθήνα 1978)
Αρχική έκδοση
«Η μονογραφία του Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου αρθρώνεται σε δύο μέρη (πέντε και επτά κεφάλαια) και τρία παραρτήματα. Από θεματογραφική άποψη πραγματεύεται την οικονομία, την κοινωνία, την δημογραφία, την οθωμανική διοίκηση, την ελληνική αυτοδιοίκηση, τις σχέσεις μεταξύ των συνοίκων Οθωμανών και Ελλήνων, την ενδοελληνική κοινωνική διαστρωμάτωση και τις συναφείς ταξικές τριβές. Επίσης, το φαινόμενο της ελληνικής εθνοαπελευθερωτικής επαναστατικότητας και τις ένοπλες συγκρούσεις. Το έργο πρόσφερε πολλά νέα δεδομένα και πρωτότυπα πορίσματα, τα οποία επιβεβαιώθηκαν από νεότερες έρευνες, βασιζόμενες σε διαφορετικές πηγές. Γενικότερα, "Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν τουρκοκρατίαν (1715-1821)" αποτέλεσε σταθμό στην εν γένει ιστορία των ιστορικών συνθέσεων στην Ελλάδα. Τόσο μάλλον που, μολονότι γραμμένο κατά τα έτη 1934-1936, συνέπλεε με την σχολή των Annales που εκείνη την εποχή έκανε τα πρώτα βήματά της (1929 κ.έ.). Είναι αξιοσημείωτο ότι ο συγγραφέας δεν είχε ακόμη ακούσει ούτε το όνομα αυτής της καινοτόμας κίνησης». (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο της επανέκδοσης, που κυκλοφόρησε το 2012)
Το 1939, στον Πρόλογο της πρώτης έκδοσης ο Μ. Β. Σακελλαρίου έγραφε μεταξύ άλλων: «... Η δε προτίμησις ημών εστράφη προς την μελέτην της Πελοποννήσου κατά την δευτέραν Τουρκοκρατίαν (1715-1821) δια τα πολλά προσόντα, ουσιαστικά και μεθοδολογικά, αντικειμενικά και υποκειμενικά, τα οποία αύτη συγκεντρώνει. Η χώρα αύτη κατά την προκειμένην εποχήν εμφανίζει ιδεώδη οργανικήν αυτοτέλειαν, γεωγραφικώς, χρονικώς και ιστορικώς προσδιοριστήν. Αποσπασθείσα των Βενετών το 1715 περιήλθε, τελευταία αυτή εξ όλων των ελληνικών χωρών, υπό την τουρκικήν κυριαρχίαν. Έκτοτε απετέλεσεν ολόκληρος μιαν διοικητικήν περιφέρειαν, τοιαύτη δε διετέλεσε μέχρι της Επαναστάσεως. Και προ της οριστικής υποταγής της εις τους Τούρκους είχε χωριστήν ιστορικήν εξέλιξιν και μετ' αυτήν και καθ' όλον το διάστημα της τουρκοκρατίας, εντός δε των ορίων της ανεπτύχθη κατά την εποχήν ταύτην ιδιαιτέρα και αυτοτελής οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή. Η γεωγραφική έκτασις αυτής και η χρονική διάρκεια παρείχον έδαφος εις ευρείαν και πολυμερή μελέτην, η δε αφθονία των περί αυτής πηγών υπισχνείτο αποδοτικήν εργασίαν και δαψιλή την εκ της ερεύνης των αμοιβή …».
Από αυτή την παράγραφο γίνεται φανερό ότι η γλώσσα που χρησιμοποίησε εκείνον τον καιρό ο πρωτοπόρος ιστορικός και δημοτικιστής είναι μία αντιπαθητική καθαρεύουσα, η οποία καθιστά δυσκολοδιάβαστο αυτό το σπουδαίο μελέτημα, που αποτελεί μέχρι σήμερα έργο αναφοράς.
Στοιχεία της πρώτης έκδοσης και της ανατύπωσης, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ερμής το 1978: Σύνολο σελ 310 (21Χ14 εκ) μαλακό εξώφυλλο.
Περιεχόμενα: Εισαγωγικά. Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν τουρκοκρατίαν (1715-1821) Εισαγωγή. Μέρος πρώτον, Εισαγωγή. Κεφ.1ον: Έγγειος κτήσις. Κεφ.2ον: Φορολογία και φοροτεχνία. Κεφ.3ον: Διοίκησις. Κεφ.4ον: Αυτοδιοίκησις. Κεφ.5ον: Διοικητική διαίρεσις. Μέρος δεύτερον, Εισαγωγή. Κεφ.1ον: Δημογραφικαί και οικονομικαί εξελίξεις κατά την πρώτην περίοδον. Κεφ.2ον: Κοινωνία. Κοινωνικαί και εθνικαί αντιθέσεις. Επαναστατικαί δυνάμεις. Κεφ.3ον: Ο Ελληνισμός κατά την πρώτην περίοδον. Κεφ.4ον: Η επανάστασις του 1770. Κεφ.5ον: Τα επακόλουθα (1770-1779). Κεφ.6ον: Οικονομικαί, κοινωνικαί και δημογραφικαί εξελίξεις κατά την δευτέραν περίοδον. Κεφ.7ον: Ο Ελληνισμός κατά την δευτέραν περίοδον.
Παραρτήματα: Α΄. Επί της διοικητικής διαιρέσεως. Β΄. Επί της παραγωγής της Πελοποννήσου κατά την δευτέραν τουρκοκρατίαν (1770-1821). Γ΄. Επί του πληθυσμού της Πελοποννήσου κατά την δευτέραν περίοδον (1770-1821). Πίναξ της εξελίξεως των τιμών (1715-1821) και Μονάδες βάρους. Προσθήκαι [στη Βιβλιογραφία] σ. 287. Ευρετήριον πραγμάτων, ονομάτων, όρων σσ. 289-300. Πίναξ των περιεχομένων σσ. 301-304.
Το πρωτοποριακό μελέτημα επανακυκλοφόρησε το 2012 από τις εκδόσεις Ηρόδοτος (ISBN 978-960-48503-03). Σε αυτή την έκδοση, εκτός από τον νέο Πρόλογο, προστέθηκαν και: Χάρται. Περίληψη, επισημάνσεις, πληροφορίες και μερικές σελίδες στα γαλλικά: Michel B. Sakellariou, Le Péloponnèse au cours de la seconde occupation ottoman (1715-1821): Résumé, réflexions.