Δράγας, Κατέρω (2021)
[Βιβλιογραφία]

Ο Αδάμ Δράγας, γεννημένος το 1956 στο χωριό Βερτίσκος, γράφει με πολύ ζωντάνια μία ηθογραφία για το ορεινό χωριό του. Η γερόντισσα Κατέρω (Κατερίνα) διηγείται τη ζωή της και μέσα από την αφήγησή της παρακολουθούμε την καθημερινότητα ενός μακεδονίτικου χωριού, το οποίο αν και απέχει μόλις 45 χλμ βορείως της Θεσσαλονίκης, βρισκόταν ακόμα στην άλλη πλευρά του φεγγαριού: την αυστηρή και ασάλευτη παραδοσιακή ζωή που την εξουσίαζαν οι καπνέμποροι και οι ζωέμποροι με τις εξευτελιστικές τιμές που έδιναν για την αγροτοκτηνοτροφική παραγωγή του Βερτίσκου και τις απατεωνιές που έκαναν. Ο Βερτίσκος, βέβαια, δεν είναι παρά ένα από τα εκατοντάδες ελληνικά χωριά που ακολουθούσαν απαρέγκλιτα μέχρι τον Δεύτερο Πόλεμο και την Κατοχή τους παραδοσιακούς κώδικες, ένα από τα εκατοντάδες χωριά της Μακεδονίας που βίωσαν και τη βουλγαρική επιθετικότητα στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων. Έτσι και η ηρωίδα του συγγραφέα. Είναι μία από τις εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες που βίωσαν τις τόσο ανθεκτικές και τόσο βασανιστικές παραδοσιακές αρχές των κλειστών κοινωνιών. Ο Αδάμ Δράγας καταγράφει την ατμόσφαιρα, την αγωνία, τις χαρές, τις δεισιδαιμονίες, τα έθιμα, τη ντοπιολαλιά του Βερτίσκου, που απελευθερώθηκε μόλις μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων (μάχη του Λαχανά, Ιούνιος 1913), τις σχέσεις του χωριού με το Άγιον Όρος, αλλά αυτό που κάνει ξεχωριστή αυτή την ηθογραφία είναι ότι βλέπει τα πράγματα μέσα από τη ματιά και την ψυχή μιας γυναίκας.

Στο Παράρτημα σσ. 151-158 δημοσιεύονται μερικές αρχειακές φωτ από την παλαιά Μπέροβα – που μετονομάστηκε Βερτίσκος το 1928. Σύνολο σελ. 160. Μια προσεγμένη ιδιωτική έκδοση.