Ευγενίδου, Κανονίδης, Παπαζώτος, Τα μνημεία των Πρεσπών (1991)
[Βιβλιογραφία]

Ένας πολύ καλός κι εμπεριστατωμένος αρχαιολογικός οδηγός για 25 βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία των Πρεσπών, καλογραμμένος και πάρα πολύ βοηθητικός για όποιον θέλει να γνωρίσει τον εκκλησιαστικό πλούτο αυτής της τόσο ξεχωριστής περιοχής και τα παραλίμνια ασκηταριά της. Αντιγράφουμε τον Πρόλογο που έγραψαν οι τρεις βυζαντινολόγοι-συγγραφείς στην πρώτη έκδοση, όταν ακόμα εκείνη την εποχή, το 1991, οι Πρέσπες ήταν σχεδόν άγνωστες και οι περιβαλλοντικές εταιρείες, που εργάστηκαν για τη διάσωση και την ανάδειξη του λιμναίου περιβάλλοντος, του εξαιρετικού υγροτόπου και της φυσικής μνημειογραφίας σε αυτόν τον συναρπαστικό τόπο, μόλις οργάνωναν τα πρώτα στάδια της δραστηριότητάς τους.
«Φίλε αναγνώστη,
Αν θελήσεις ποτέ να επισκεφθείς τις Πρέσπες, μην ξεχάσεις ότι το μέρος που επέλεξες να δεις είναι γνωστό για τη θεϊκή του ομορφιά, που κάποιοι άλλοι παιδεύονται να την κρατήσουν σε κάποιαν ισορροπία. Οι βυζαντινολόγοι συμμερίζονται την προσπάθειά τους, γιατί ξέρουν ότι οι ενέργειες των ανθρώπων του παρελθόντος ενώθηκαν αρμονικά με το περιβάλλον και επηρεάστηκαν από τη ζωογόνα και μεταφυσική δύναμη που προσφέρει. Όταν αφήσεις πίσω τη Φλώρινα και το Πισοδέρι και ανηφορίσεις στα τελευταία υψώματα που σε χωρίζουν από τις Πρέσπες, θα προϊδεαστείς βέβαια γι' αυτό που πρόκειται να συμβεί, δεν ξέρεις όμως ακόμη τι θα αντικρίσεις, καθώς θα βρεθείς στο ύψωμα που σου προσφέρει συνολική θέα προς τις Πρέσπες. Μένει στην αισθαντικότητα και δεκτικότητά σου να κρίνεις. Για μας η αγάπη και η γνώση της ιστορίας συμβαδίζει με την αγάπη για έναν αλώβητο χώρο, όπου το πιο σπάνιο πουλί ή φυτό απόθεσε την τελευταία ελπίδα επιβίωσής του.
Μια επίσκεψη των μνημείων στο νησί του Αγίου Αχιλλείου ή στο Βιδρονήσι προϋποθέτει μερικές συνεννοήσεις προηγουμένως, που συνήθως γίνονται στα καφενεία της ακτής. Οι καφετζήδες αναλαμβάνουν να ειδοποιήσουν τους βαρκάρηδες του νησιού. Στο χωριό Ψαράδες είναι δυνατό να βρει κανείς ευκολότερα βάρκα που θα του επιτρέψει να δει τις τοιχογραφίες στους βράχους και να επισκεφθεί τα ασκηταριά που βρίσκονται κατά μήκος της ακτής της Μεγάλης Πρέσπας. Οι ντόπιοι ψαράδες, θέλοντας να σε πληροφορήσουν γι' αυτά τα δρομολόγια, έχουν τοποθετήσει μια ταμπέλα δίπλα στις βάρκες τους με την επιγραφή "Βυζαντινά δρομολόγια". Η επιγραφή δεν είναι παραπλανητική. Η διαδρομή είναι εξαιρετική και, εκτός από τη βάρκα που σας μεταφέρει, οι μόνες ανθρώπινες επεμβάσεις που υπάρχουν χρονολογούνται στην περίοδο του Βυζαντίου.» Οι συγγραφείς
Περιεχόμενα. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Ιστορικό σημείωμα (Δ.Ε. = Δέσποινα Ευγενίδου). Η αρχιτεκτονική των εκκλησιών (Ι.Κ. = Ιωάννης Κανονίδης). Η ζωγραφική (Θ.Π. = Θανάσης Παπαζώτος ). Χαρτογράφημα των Πρεσπών, όπου σημειώνεται η θεση των 25 μνημείων που περιγράφονται στον οδηγό (σσ. 24-25). ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ (σσ. 26-87): 1. Βασιλική του Αγίου Αχιλλείου (Ι.Κ.). 2. Ναός του Αγίου Γερμανού στο χωριό Άγιος Γερμανός (Θ.Π.). 3. Ναός των Δώδεκα Αποστόλων στο νησί του Αγίου Αχιλλείου (Δ.Ε.). 4. Ασκηταριό της Μεταμόρφωσης στη Μεγάλη Πρέσπα (Δ.Ε.). 5. Ναός του "Αγίου Νικολάου" κοντά στο χωριό Πύλη (Θ.Π.). 6. Ερείπια ναού στο Βιδρονήσι (Ι.Κ.). 7. Ναός του Αγίου Δημητρίου στο νησί του Αγίου Αχιλλείου (Δ.Ε.). 8. Οι τοιχογραφίες στους βράχους (Θ.Π.). 9. Ασκηταριό της Παναγίας Ελεούσας στη Μεγάλη Πρέσπα (Δ.Ε.). 10. Ναός του Αγίου Γεωργίου στο νησί του Αγίου Αχιλλείου (θ.Π.). 11. Ασκηταριό της Μικρής Ανάληψης στη Μεγάλη Πρέσπα (Δ.Ε.). 12. Ναός της Υπαπαντής στο χωριό Λαιμός (Ι.Κ.). 13. Μονή της Παναγίας Πορφύρας στο νησί του Αγίου Αχιλλείου (Θ.Π.). 14. Ναός του Αγίου Νικολάου (Αγία Σωτήρα) στο χωριό Πλατύ (Ι.Κ.). 15. Ναός του Αγίου Αθανασίου στο χωριό Άγιος Γερμανός (Θ.Π.). 16. Ναός της Αγίας Παρασκευής (Δ.Ε.). 17. Ναός του Αγίου Αθανασίου στο χωριό Οξυά (Δ.Ε.). 18. Ναός του Αγίου Αθανασίου Καλλιθέας (Ι.Κ.). 19. Ναός της Αγίας Παρασκευής στο χωριό Καλλιθέα (Θ.Π.). 20. Ναός της Ανάληψης στο χωριό Καρυές (Δ.Ε.). 21. Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στο χωριό Ψαράδες (Ι.Κ.). 22. Ναός της Αγίας Παρασκευής στο χωριό Λαιμός (Ι.Κ.). 23. Ναός της Αγίας Παρασκευής στο χωριό Πυξός (Ι.Κ.). 24. Ναός του Αγίου Νικολάου στο χωριό Μηλιώνα (Δ.Ε.). 25. Ναός του Αγίου Αθανασίου στο χωριό Μικρολίμνη (Ι.Κ.). Βιβλιογραφία. Χάρτης της Δυτ. και Κεντρικής Μακεδονίας.
Σύνολο 90 σελ. με 67 εικόνες (σχέδια, κατόψεις, φωτ, χάρτες). Διαστάσεις 27 Χ 17 εκ., μαλακό εξώφυλλο.