Ι Ε Ε  τ. Β΄ Αρχαϊκός Ελληνισμός (1971)
[Βιβλιογραφία]

Ο δεύτερος από τους 17 τόμους της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους καλύπτει, με εξαιρετικές συνεργασίες, τα πρώτα εξακόσια χρόνια της λεγόμενης «ιστορικής» εποχής, από το τέλος της Ύστερης Μυκηναϊκής / Υστεροχαλκής εποχής έως το τέλος της πρώτης φάσης των Περσικών πολέμων. Συνεργάτες του Β΄ τόμου: Μανόλης Ανδρόνικος, Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος, Ιωάννης Κακριδής, Βασίλειος Καραγιώργης, Δημήτριος Λαζαρίδης, Γεώργιος Μυλωνάς, Νικόλαος Παπαχατζής, Χρύσης Πελεκίδης, Δημήτριος Πετρόπουλος, Ευάγγελος Ρούσσος, Μιχαήλ Σακελλαρίου και Κωνσταντίνος Τρυπάνης.

Το περιεχόμενο χωρίζεται σε τρεις μεγάλες ενότητες. Στην πρώτη ενότητα «Η αποκρυστάλλωση του ελληνικού κόσμου», σσ. 12-201, εξετάζεται η περίοδος της διαμόρφωσης του ελληνικού κόσμου από την Πρώιμη εποχή του Σιδήρου στην Ομηρική / Γεωμετρική εποχή, όταν διαμορφώνονται και οι μεγάλοι μυθολογικοί κύκλοι κι αρχίζει το αποικιακό ρεύμα, πρώτα προς το Ανατολικό και Βόρειο Αιγαίο κι ύστερα προς τα παράλια της Ανατολικής Μεσογείου και τη Δύση, για να κατευθυνθεί τον 7ο αι. προς τα Δαρδανέλλια, την Προποντίδα και τον Εύξεινο. Περιλαμβάνονται τα κεφάλαια «Η θρησκεία κατά την Αρχαϊκή εποχή», «Η ελληνική μυθολογία», «Η ποίηση της Γεωμετρικής εποχής», «Η γεωμετρική τέχνη», «Η ελληνική γραφή».

Στην δεύτερη ενότητα «Η ακμή του αρχαϊκού ελληνισμού», σσ. 202-365, παρουσιάζεται η οικονομική, κοινωνική και πολιτική εξέλιξη των πόλεων-κρατών (700-480 π.Χ.) κατά περιοχές. Ακολουθεί το κεφάλαιο «Οι μεγάλοι εθνικοί πόλεμοι», δηλαδή οι Μηδικοί / Περσικοί πόλεμοι από τις τελευταίες δεκαετίες του 6ου αι. (εκστρατεία του Δαρείου Α΄ στη Θράκη και τη Σκυθία) έως τη Σαλαμίνα και τις Πλαταιές και καταλήγει στις πολεμικές επιχειρήσεις του 478 π.Χ. (Μυκάλη – Σηστός). Ακολουθεί το κεφάλαιο «Η Κύπρος της Αρχαϊκής περιόδου, 1000-479 π.Χ.).

Όπως σε όλους τους τόμους αυτής της αξιόλογης σειράς, έτσι και στον Β΄ τόμο η τελευταία ενότητα, σσ. 366-501, είναι αφιερωμένη στην πνευματική και πολιτιστική παραγωγή της εποχής που εξετάζεται: «Αρχαϊκή τέχνη», «Η ελληνική ποίηση», «Η αρχή της επιστήμης και της φιλοσοφίας». Ακολουθούν τα κεφάλαια «Ο ιδιωτικός βίος των Ελλήνων» και «Ο αθλητισμός στην αρχαία Ελλάδα» που συνοδεύεται από «Κατάλογο των αρχαίων Ολυμπιονικών» από το 776 π.Χ. έως την τελευταία Ολυμπιάδα το 293 μ.Χ., σσ. 502-507.

Βιβλιογραφία [κατά θέματα] σσ. 508-514. Γενικό Ευρετήριο σσ. 515-530, Ευρετήριο Εικόνων σσ. 530-531, Κατάλογος χαρτών, διαγραμμάτων, σχεδίων, πινάκων σ. 531. Περιεχόμενα σσ. 532-539. Βιογραφικά – εργογραφία μελών εποπτικής επιτροπής της σειράς και συγγραφέων Β΄ τόμου σσ. 540-551, Κατάλογος Μουσείων που συνεργάστηκαν στην εικονογράφηση σσ. 552-553.

Η επιλογή του πλουσιότατου εικονογραφικού υλικού, το οποίο προέρχεται από όλον τον κόσμο (Τμήμα Ερευνών: Πόλλυ Αλεξοπούλου, Λουΐζα Λουκοπούλου) και οι ιστορικοί χάρτες που έχουν κατασκευαστεί ειδικά για την έκδοση (Τμήμα Χαρτογραφήσεων: Ιωάννης Δουράκος) βοηθούν αφάνταστα τον αναγνώστη, αλλά και τον μελετητή, και προσδίδουν στο έργο την διάσταση του εκδοτικού άθλου. Σύνολο σελ. 556, βιβλίο μεγάλου σχήματος (31 Χ 24), σκληρό εξώφυλλο.